مشکلات حافظه در سالمندان با طیف گسترده ای از عوامل همراه است ولی ما به اشتباه تصور میکنیم که تمام این مشکلات مربوط به آلزایمر است.
مشکلات حافظه در سالمندان ( به انگلیسی : memory problems in elderly ) همیشه به معنی آلزایمر نیست. نمی توان همه فراموشی ها در سالمندان را به عنون نشانه اولیه بیماری آلزایمر قلمداد کرد ، مشکلات پزشکی دیگر ، مشکلات عاطفی ، اختلالات شناختی هم می تواند در کنار زوال عقل باعث ایجاد مشکلات حافظه در سالمندان شود.
هر بیماری ای که سوخت و ساز بافت مغز را مختل کند، باعث ایجاد اختلال در حافظه و قدرت شناختی فرد می شود.
عوامل مشکلات حافظه در سالمندان
مهم ترین عوامل ایجاد مشکلات حافظه در سالمندان عبارتند از :
مشکلات حافظه مرتبط با افزایش سن
نمی توان گفت که پیری بدون استثنا با نقص فکری و جسمی شدید همراه است. اغلب سالمندان توانایی های فکری و شناختی و جمسی خود را به طور قابل توجهی حفظ می کنند. با این حال پیر شدن افراد با اندکی پیر شدن مغز همراه است و یادگیری چیزهای جدید با افزایش سن بیشتر طول می کشد، یادآوری خاطرات گذشته سخت تر می شود و وسایل کوچکشان مثل عینک یا کلیدهایشان را گم می کنند و حتی در برخی موارد ممکن است نام همسایه را فراموش کنند.
این تغییرات طبیعی را به نام فراموش کاری خوش خیم سالمندان یا اختلال حافظه وابسته به سن می نامند که اختلالی در عملکرد اجتماعی و شغلی فرد ایجاد نمی کند.
فراموشی های خفیف در سالمندان معمولا ارتباطی با آلزایمر ندارد و بخشی از روند طبیعی افزایش سن است.
برای بهبود حافظه سالمندان بهتر است بازی های فکری انجام دهند و کارهایی جدید و غیر تکراری انجام دهند که مغزشان را به چالش بکشد و مسیرهای عصبی جدیدی در مغزشان ایجاد شود.
تفاوت کاهش حافظه در اثر پیری با بیماری آلزایمر
سالمندان به طور طبیعی هر از گاهی تصمیم های نادرست می گیرند ولی سالمند مبتلا به آلزایمر در اغلب مواقع تصمیمات و قضاوت های نادرست دارد.
سالمندان ممکن است هر از گاهی قبض هایشان را فراموش کنند ولی سالمند مبتلا به آلزایمر کلا پرداخت قبض هایش را فراموش می کند و نسبت به آن ها بی تفاوت است.
سالمندان ممکن است هر از گاهی فراموش کنند در چه روزی هستند ولی با کمی فکر تاریخ را به یاد می آورند ولی سالمند مبتلا به آلزایمر به طور کلی تاریخ و زمان را از دست می دهد.
سالمندان گاهی کلمه مناسب برای جمله بندی را فراموش می کنند ولی سالمند مبتلا به آلزایمر کلمات را جا به جا استفاده می کند و گاهی به هیچ عنوان نمی تواند کلمه مناسب و مورد نظرش را پیدا کند.
مشکلات حافظه در سالمندان در اثر بیماری های جسمی
برخی مشکلات جسمی در صورتی که درمان نشوند میتواند باعث مشکلات حافظه در سالمندان شود که نیاز به درمان پزشکی دارد تا عوارض جانبی از جمله مشکلات حافظه فرد درمان شود. از جمله :
- تومور ، عفونت یا لخته خون در مغز
- اختلالات تیروئید : اختلال تیروئید در سالمندان با علایمی غیر معمول همراه است از جمله کم خوابی ، کاهش تمرکز ، فراموشی و ضعف حافظه ، خستگی ، کوفتگی و خواب آلودگی .
- نارسایی کبد و کلیه
- مصرف بیش از حد الکل
- ضربه مغزی در اثر تصادف یا زمین خوردن
- عوارض جانبی داروها
- واکنش یا حساسیت به یک داروی خاص می تواند منجر به اختلالات شناختی در سالمندان شود یا اختلال شناختی جزئی سالمند را تشدید کند.
لیست بسیار طولانی از داروها هستند که باعث ایجاد گیجی و کاهش سطح هوشیاری در سالمندان می شوند از جمله داروهای آرام بخش ، داروهای فشار خون ، داروهای اسید معده مانند سایمتیدین و رانیتیدین ، داروهای ضد التهاب ، کورتیکو ستروئیدها ، داروهای ضد پارکینسون و غیره .
در صورتی که بعد از مصرف داروی جدید فرد سالمند دچار مشکلات حافظه شد از جمله غذا نخوردن ، خوب نخوابیدن ، گوشه گیری ، تحریک پذیری و گیج شدن ، حتما باید برای تغییر دارو به پزشک مراجعه نمایید.
مشکلات حافظه در سالمندان در اثر تغذیه ناسالم و کمبود مواد مغذی در بدن
دستگاه گوارش سالمندان توانایی کمتری در جذب مواد مغذی دارد بنابراین رژیم غذایی غلط در سالمندی باعث کمبود شدید ریزمغذی ها و ویتامین ها می شود .
از سویی دیگر ابتلای بیشتر به بیماریها و مصرف داروها هم این عدم جذب را تقویت می کند.
مهم ترین عارضه ای که سالمندان با آن ربرو هستند کم خونی مگالوبلاستیک است که به دلیل کمبود ویتامین ب 12 و اسید فولیک ایجاد میشود و باعث کاهش سلول های خونی می شود و حتی ممکن است با علایمی از جمله اسهال و پاپ اسمیر غیر طبیعی همراه باشد که پزشک و بیمار را نگران کند.
کبود ویتامین ب 12 باعث مختل شدن عملکرد غلاف روی رشته های عصبی می شود که میتواند منجر به اختلال در قدم برداشتن ، اختلال در تعادل و از دست دادن کنترل اسفنکتر مثانه و روده ( بی اختیاری ادرار و مدفوع ) ، ناتوانی جنسی و فراموشی شود.
در صورتی که رژیم غذایی سالمندان سرشار از میوه ها و سبزیجات تازه و پروتئین حیوانی نباشد احتمال این که دچار کمبود مواد مغذی شوند ، زیاد است.
مشکلات حافظه در سالمندان در اثر مشکلات عاطفی
استرس ، اضطراب و افسردگی می تواند با فراموشی همراه باشد که با زوال عقل اشتباه گرفته می شود. مثلا سالمندی که جدیدا بازنشسته شده یا همسرش به تازگی فوت کرده و احساس غم و تنهایی و کسالت دارد ممکن است در این شرایط دچار گیجی و فراموشی شود.
فراموشی و مشکلات حافظه ناشی از مشکلات عاطفی ، موقتی هستند و با کم شدن احساس ناراحتی ، از بین می روند. البته اگر این مشکلات بیش تر از دو هفته طول بکشد برای درمان باید به مشاور مراجعه کنید.
اگر سالمندی که دچار غم و اندوه شده به انجام فعالیتی جدید و هدفمند تشویق کنید خیلی سریعتر می تواند با مشکلاتش کنار بیاید و حافظه اش را بهبود بدهد.
مشکلات حافظه در سالمندان در اثر افسردگی
در حدود 51 درصد از افرادی که دچار مشکلات حافظه و عملکردهای شناختی شده اند ، زمینه افسردگی مشاهده می شود که این اختلال با درمان افسردگی ، برطرف می شود.
سالمندان افسرده عمولا دچار مشکلات در سرعت و توجه می شوند. این افراد بیشتر به خاطرات منفی خود رجوع می کنند و مانند دیگران به راحتی می توانند خاطراتشان را به یاد بیاورند.
به دلیل انگیزه کمتری که دارند برای انجام کارهایی که نیاز به تلاش دارد ، بدتر عمل می کنند. برخی علایم افسردگی در سالمندن با آلزایمر مشابه است از جمله کاهش توانایی تمرکز ، قطع ارتباط با افراد جامعه و اختلال خواب .
مشکلات حافظه در سالمندان در اثر اختلال موقت سطح هوشیاری یا دلیریوم
این اختلال موقت و برگشت پذیر است که به دلایل متفاوت ایجاد می شود. مثلا مواردی که سوخت و ساز بدن را مختل کنید ، ایجاد سمیت ، جراحی ، بیهوشی عمومی و علل روانی می تواند منجر به دلیریوم شود. اختلال ناگهانی سطح هوشیاری مخصوص به سالمندان نیست و در هر سنی مشاهده می شود.
دلیریوم می تواند با اختلال شناخت ، عدم توانایی در تمرکز و کاهش دامنه توجه ، خودش را نشان دهد.
مشکلات حافظه در سالمندان در اثر بیماری دمانس یا فراموشی
دمانس یا فراموشی بیماری مختص سالمندان است که با تخریب شدید حافظه ، قضاوت ، جهت یابی و شناخت مشخص می شو و میتواند باعث کاهش سطح هوشیاری سالمند شود.
بخش های شناختی که بر اثر دمانس آسیب می بینند ، عبارتند از هوش عمومی ، یادگیری ، حافظه ، زبان ، حل مسئله ، ادراک ، تمرکز و توجه ، جهت یابی ، قضاوت و توانایی های شخصی
