هاری، بیماری ویروسی کشنده ای است که به سیستم عصبی مرکزی انسان و حیوانات حمله می کند. این بیماری از طریق بزاق حیوان آلوده، معمولا به واسطه ی گزش، به انسان منتقل می شود. در این مقاله از رشت گشت به بررسی این بیماری خطرناک و راه های پیشگیری از آن می پردازیم.
هاری یک ویروس کشنده است که از طریق بزاق حیوانات آلوده به انسان منتقل می شود. این ویروس معمولا از طریق گازگرفتگی منتقل می شود. سگ های ولگرد بیشترین عامل انتقال هاری به انسان هستند. هنگامی که فردی علائم هاری را نشان دهد، این بیماری تقریباً همیشه منجر به مرگ می شود. به همین دلیل، هر کسی که در معرض خطر ابتلا به هاری قرار دارد، باید برای محافظت، واکسن هاری دریافت کند.
علائم و نشانه های هاری
اولین علائم هاری ممکن است بسیار شبیه علائم آنفولانزا باشد و چند روز طول بکشد.
علائم و نشانه های بعدی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• تب
• سردرد
• حالت تهوع
• استفراغ
• بیقراری
• اضطراب
• گیجی
• بیش فعالی
• مشکل در بلع
• ترشح بیش از حد بزاق
• ترس ناشی از تلاش برای نوشیدن مایعات به دلیل مشکل در بلعیدن آب
• ترس ناشی از وزش باد به صورت
• توهم
• بی خوابی
• فلج جزئی
علل بروز هاری
ویروس هاری باعث عفونت هاری می شود. این ویروس از طریق بزاق حیوانات آلوده پخش می شود. حیوانات آلوده می توانند با گاز گرفتن حیوان یا فرد دیگری، ویروس را گسترش دهند. در موارد نادر، هاری می تواند از طریق ورود بزاق آلوده به زخم باز یا غشاهای مخاطی مانند دهان یا چشم گسترش پیدا کند. این اتفاق می تواند زمانی رخ دهد که یک حیوان آلوده، زخم باز روی پوست شما را لیس بزند.
حیواناتی که می توانند ویروس هاری را منتقل کنند
هر پستانداری (حیوانی که بچه هایش را شیر می دهد) می تواند ویروس هاری را گسترش دهد. حیواناتی که بیشتر احتمال دارد ویروس هاری را به انسان منتقل کنند عبارتند از:
• حیوانات خانگی و مزرعه
• گربه ها
• گاوها
• سگ ها
• فرت ها
• بزها
• اسب ها
• حیوانات وحشی
• خفاش ها
• سمورها
• کایوت ها
• روباه ها
• میمون ها
• راکون ها
• اسکونک ها
• موش خرما (مرموط)
در موارد بسیار نادر، ویروس از طریق اهداکنندگان بافت و عضو به گیرندگان پیوند بافت و عضو از یک عضو آلوده منتقل شده است.
عوامل خطر ابتلا به هاری
عواملی که می توانند خطر ابتلا به هاری را افزایش دهند عبارتند از:
• مسافرت یا زندگی در کشورهای در حال توسعه که هاری در آنها شایع تر است.
• فعالیت هایی که احتمالاً شما را با حیوانات وحشی که ممکن است هاری داشته باشند، در تماس قرار می دهد. مانند کاوش در غارهایی که خفاش ها در آنجا زندگی می کنند یا کمپ زدن بدون احتیاط برای دور نگه داشتن حیوانات وحشی از محل کمپ.
• کار به عنوان دامپزشک
• کار در آزمایشگاهی که با ویروس هار سروکار دارد.
• زخم های سر یا گردن که ممکن است به ویروس هار کمک کند تا سریعتر به مغز برسد.
برای کاهش خطر ابتلا به هاری
• حیوانات خانگی خود را واکسینه کنید. گربه ها، سگ ها و فرت ها را می توان در برابر هاری واکسینه کرد. از دامپزشک خود بپرسید که حیوانات خانگی شما باید چند بار واکسینه شوند.
• حیوانات خانگی خود را محدود نگه دارید. حیوانات خانگی خود را در داخل خانه نگه دارید و در صورت بیرون رفتن بر آنها نظارت داشته باشید. این کار به دور نگه داشتن حیوانات خانگی شما از حیوانات وحشی کمک می کند.
• حیوانات خانگی کوچک را از شکارچیان محافظت کنید. خرگوش ها و سایر حیوانات خانگی کوچک مانند خوکچه هندی را در داخل یا در قفس های محافظت شده نگه دارید تا از حیوانات وحشی در امان باشند. این حیوانات خانگی کوچک را نمی توان در برابر هاری واکسینه کرد.
• حیوانات ولگرد را به مقامات محلی گزارش دهید. برای گزارش سگ ها و گربه های ولگرد با مسئولین کنترل حیوانات محلی یا سایر نیروهای امنیتی محلی تماس بگیرید.
• به حیوانات وحشی نزدیک نشوید. حیوانات وحشی مبتلا به هاری ممکن است از انسان نترسند. اینکه یک حیوان وحشی با انسان دوست باشد عادی نیست، بنابراین از هر حیوانی که ترس ندارد دوری کنید.
• خفاش ها را از خانه خود دور نگه دارید. هر گونه شکاف و درزی را که خفاش ها می توانند از طریق آن وارد خانه شما شوند، ببندید. اگر می دانید که خفاشی در خانه شما وجود دارد، با یک متخصص محلی برای یافتن راه هایی برای دور نگه داشتن خفاش ها همکاری کنید.
• اگر مسافر هستید یا اغلب در اطراف حیواناتی که ممکن است هاری داشته باشند، هستید، واکسن هاری را در نظر بگیرید. اگر به کشوری سفر می کنید که هاری در آن شایع است و برای مدت طولانی در آنجا خواهید بود، از پزشک خود بپرسید که آیا باید واکسن هاری را دریافت کنید. این شامل سفر به مناطق دورافتاده است که یافتن مراقبت های پزشکی در آنها دشوار است.
• اگر به عنوان دامپزشک کار می کنید یا در آزمایشگاهی با ویروس هاری کار می کنید، واکسن هاری را دریافت کنید.
درمان هاری
پس از ابتلا به هاری، هیچ درمان مؤثری وجود ندارد. اگرچه تعداد کمی از افراد از هاری جان سالم به در برده‌اند، اما این بیماری معمولاً باعث مرگ می‌شود. به همین دلیل، اگر فکر می‌کنید در معرض هاری قرار دارید، باید برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری، سری واکسن‌هایی دریافت کنید.
درمان افراد گازگرفته شده توسط حیوانات هار
اگر توسط حیوانی که به طور قطع مشخص است هار است، گاز گرفته شده‌اید، برای جلوگیری از ابتلا به ویروس هاری، سری واکسن‌هایی دریافت خواهید کرد. اگر حیوانی که شما را گاز گرفته است پیدا نشود، ممکن است ایمن‌ترین کار این باشد که فرض کنیم حیوان هار بوده است. اما این بستگی به چندین عامل مانند نوع حیوان و شرایطی که در آن گاز گرفتگی رخ داده است، دارد.
واکسن‌های هاری شامل موارد زیر هستند:
• یک آمپول سریع‌الاثر (ایمونوگلوبولین هاری) برای جلوگیری از عفونت ویروس. این در صورتی که واکسن هاری دریافت نکرده‌اید، تجویز می‌شود. این تزریق در صورت امکان، هر چه زودتر پس از گازگرفتگی، در نزدیکی ناحیه‌ای که حیوان شما را گاز گرفته است، انجام می‌شود.
• سری واکسیناسیون هاری برای کمک به بدن شما برای شناسایی و مبارزه با ویروس هاری. واکسیناسیون هاری به صورت تزریق در بازو انجام می‌شود. اگر قبلاً واکسن هاری دریافت نکرده‌اید، طی ۱۴ روز چهار تزریق دریافت خواهید کرد. اگر واکسن هاری دریافت کرده‌اید، طی سه روز اول دو تزریق خواهید داشت.
تعیین اینکه آیا حیوانی که شما را گاز گرفته است، هار است یا خیر
در برخی موارد، قبل از شروع سری واکسن‌های هاری، می‌توان تشخیص داد که آیا حیوانی که شما را گاز گرفته است، هار است یا خیر. به این ترتیب، اگر مشخص شود که حیوان سالم است، به واکسن نیاز نخواهید داشت. روش‌های تعیین اینکه آیا حیوانی هار است یا خیر، بسته به شرایط متفاوت است. برای نمونه:
• حیوانات خانگی و مزرعه. گربه‌ها، سگ‌ها و فرت‌هایی که گاز می‌گیرند را می‌توان به مدت ۱۰ روز تحت نظر قرار داد تا ببینند علائم و نشانه‌های هاری را نشان می‌دهند یا خیر. اگر حیوانی که شما را گاز گرفته است در طول دوره مشاهده سالم بماند، پس هار نیست و به واکسن هاری نیاز نخواهید داشت.
سایر حیوانات خانگی و مزرعه مورد به مورد بررسی می‌شوند. با پزشک و مسئولین بهداشت عمومی محلی خود صحبت کنید تا مشخص شود که آیا باید واکسن هاری دریافت کنید.
• حیوانات وحشی که قابل صید هستند. حیوانات وحشی که می‌توان آنها را پیدا و گرفتار کرد، مانند خفاشی که وارد خانه شما شده است، را می‌توان کشت و برای هاری آزمایش کرد. آزمایش روی مغز حیوان ممکن است ویروس هاری را نشان دهد. اگر حیوان هار نیست، به واکسن نیاز نخواهید داشت.
• حیواناتی که قابل پیدا کردن نیستند. اگر حیوانی که شما را گاز گرفته است پیدا نشد، در مورد این وضعیت با پزشک و اداره بهداشت محلی صحبت کنید. در برخی موارد، ممکن است ایمن‌ترین کار این باشد که فرض کنیم حیوان هار بوده است و واکسن‌های هاری را شروع کنید. در موارد دیگر، ممکن است بعید باشد که حیوانی که شما را گاز گرفته است هار باشد و ممکن است مشخص شود که واکسن‌های هاری ضروری نیستند.
سوالات متداول درباره هاری
1. علائم هاری چیست؟
علائم هاری معمولاً 1 تا 3 هفته پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می شود، اما این علائم ممکن است از چند روز تا چند سال طول بکشد. علائم اولیه شامل تب، سردرد و خستگی است. با پیشرفت بیماری، علائم شدیدتر می شوند
2. هاری چگونه تشخیص داده می شود؟
هیچ آزمایش قطعی برای تشخیص هاری در فرد زنده وجود ندارد. تشخیص معمولاً براساس علائم و سابقه قرار گرفتن در معرض حیوان هار انجام می شود. آزمایش های آزمایشگاهی نیز می توانند ویروس را در بزاق یا بافت مغز فرد آلوده شناسایی کنند.
3. آیا واکسن هاری بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس موثر است؟
بله، اگر بلافاصله پس از قرار گرفتن در معرض ویروس، واکسن هاری و ایمونوگلوبولین هاری تجویز شود، می تواند از عفونت جلوگیری کند.
4. چه مدت طول می کشد تا واکسن هاری اثر کند؟
واکسن هاری معمولاً 7 تا 14 روز طول می کشد تا اثر کند.
5. آیا واکسن هاری عوارض جانبی دارد؟
برخی از افراد ممکن است پس از دریافت واکسن هاری عوارض جانبی خفیفی مانند درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق را تجربه کنند. عوارض جانبی جدی نادر است.
سخنی با شما
هاری یک بیماری جدی است که تقریباً همیشه کشنده است. خوشبختانه، اگر به موقع درمان شوید، به طور کامل قابل پیشگیری است. اگر توسط حیوانی گاز گرفته شده اید یا فکر می کنید در معرض هاری قرار گرفته اید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. اگر به کشوری سفر می کنید که هاری شایع است، باید قبل از سفر با پزشک خود در مورد دریافت واکسن هاری صحبت کنید.
