از نظر اصول پزشکی منظور از بارداری در سن بالا، بارداری در سن بالای ۳۵ سالگی است. اگرچه اکثر خانم‌ها می‌توانند بعد از ۳۵ سالگی یا حتی ۴۰ سالگی باردار شوند و فرزند سالمی به دنیا بیاورند، اما این مسئله به این معنی نیست که نباید به راه‌های هوشمندانه فکر کرد و با دقت بیشتری به‌دنبال انجام انواع تست و روش‌های غربالگری نبود. اقدامات زیادی وجود دارد که می‌توانید برای داشتن یک بارداری سالم برای خودتان و فرزندتان انجام دهید.در این مقاله از رشت گشت به این موضوع می پردازیم.
اگرچه تحقیقات اخیر فواید بارداری در سنین بالا را بررسی کرده‌اند اما نمی‌توان عوارض بارداری در سن بالا مانند زایمان زودرس، نقایص مادرزادی و چندقلو باردار شدن را نادیده گرفت. بنابراین، اگر سن شما بیش از ۳۵ سال است، حتما آزمایش‌های غربالگری قبل از تولد را انجام دهید تا ببینید آیا کودک شما در معرض خطر نقص‌های مادرزادی خاصی است یا خیر.
تجربه نشان داده است که زنان بالای ۳۵ سال ممکن است برای باردار شدن مشکل داشته باشند و کمی سخت‌تر از زنان ۲۰ تا ۳۰ سال در همان تلاش‌های چند ماهه باردار شوند. در واقع افزایش سن باعث کاهش قدرت باروری می‌شود. به‌همین‌دلیل، گاهی برای بارداری سریع در سن بالا، نیاز به تداخلات پزشکی است.
یک تحقیق معتبر که عوارض بارداری را در بین زنان ۱۸ تا ۳۴ سال، ۳۵ تا ۴۰ سال و ۴۰ سال به بالا مقایسه کرده است اعلام کرد که با افزایش سن، افزایش اندکی در اکثر عوارض مربوط به بارداری و زایمان مشاهده می‌شود. این محققان افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری، جفت سرراهی، موقعیت بریچ نوزاد که مانع از زایمان طبیعی می‌شود، زایمان سزارین اورژانسی، خونریزی پس از زایمان، زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد و وزن بالا نوزاد هنگام تولد را شناسایی کردند.
ازآنجایی‌که به نظر می‌رسد اخیرا روند به سمت بارداری در سن ۳۸ تا ۴۶ سالگی رفته است، در این مطلب قصد داریم شما را با علائم بارداری در سن بالا، بارداری در سنین بالا و مشکلات آن، عوارض حاملگی در سنین بالا و نکات قابل توجه در زمینه مراقبت‌های لازم برای بارداری در سن بالا آشنا کنیم.
فواید بارداری در سن بالا
مطالعات نشان می‌دهند که افراد ممکن است به دلایلی پدر و مادر شدن را تا ۳۵ سالگی یا بالاتر به تعویق بیندازند. از این دلایل می‌توان به رسیدن زنان به سطوح تحصیلات عالی، ایجاد شغل، وجود روش‌های بهبودیافته پیشگیری از بارداری، طولانی بودن روند گزینه‌های باروری مانند آی وی اف (IVF) بعد از یک دوره طولانی ناباروری، تغییرات اجتماعی و فرهنگی که باعث شده زنان احساس آمادگی برای بچه‌دار شدن نداشته باشند، عدم امکان مراقبت از کودک، سیاست‌های غیرقابل انعطاف محل کار، وضعیت بد اقتصادی یا مسکن و بیکاری اشاره کرد.
این مطلب می تواند برای شما مفید باشد: ازدواج در سنین بالا
امروزه شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند ممکن است با به تعویق انداختن فرزندآوری به خودتان و کودکتان لطف کنید. چراکه:
- مادران مسن‌تر تحصیلات بهتر و درآمد بیشتری دارند، بنابراین ممکن است شرایط بهتری نسبت به مادران جوان برای فرزند خود فراهم کنند.
- مادران مسن‌تر دقت نظر بیشتری روی روند بارداری، زایمان و تربیت فرزند خود دارند.
- فرزندانی که از مادران ۳۵ سال به بالا به دنیا می‌آیند، ممکن است در نهایت سالم‌تر، سازگارتر و تحصیل‌کرده‌تر باشند.
بارداری در سن بالا، عوارض و مشکلات
جالب است بدانید که همه خانم‌ها هنگام تولد چندین هزار تخمک نابالغ دارند. هر بار پس از پایان سیکل قاعدگی یکی از این تخمک‌ها بالغ شده و آزاد می‌شود. به‌همین‌دلیل، تاخیر در ساعت بیولوژیکی بدن مادران باعث بارور شدن با یک تخمک مسن‌تر می‌شود.
اگرچه افزایش سن تخمک خطر ناباروری، ناهنجاری ژنتیکی جنین و مشکلات دیگر را افزایش می‌دهد اما این مسئله به این معنی نیست که بارداری در سن ٣٨ سالگی به بعد منجر به تولد یک نوزاد ناسالم می‌شود. سن ۳۵ سالگی صرفاً سنی است که برخی از خطرات بارداری در آن ارزش بحث و بررسی بیشتری دارند. از مهمترین مشکلات مربوط به بارداری در سنین بالا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
مشکلات باروری در سن بالا
با افزایش سن زنان، به‌دلیل کاهش تعداد تخمک‌های باقیمانده و کاهش کیفیت آنها، احتمال باردار شدن آنها کاهش می‌یابد. در واقع از سن ۳۵ سالگی به بعد، تخمک‌هایی که دارید به‌راحتی توسط اسپرم مرد بارور نمی‌شوند. همچنین با افزایش سن، باروری در مردان به‌دلیل کاهش تعداد اسپرم، تحرک و حجم منی کاهش می‌یابد. این عوامل مرتبط با سن در کنار هم می‌توانند باردار شدن را برای زنان دشوارتر کند.
اگر بیش از ۳۵ سال سن دارید و به مدت ۶ ماه برای باردار شدن تلاش کرده‌اید، به پزشک خود اطلاع دهید. او ممکن است از درمان‌های محرک باروری استفاده کند که می‌توانند به شما برای باردار شدن کمک کنند.
یک مطالعه معتبر که در مجله پزشکی نیوانگلند منتشر شد، نشان داد که در میان زنانی که لقاح مصنوعی دریافت کرده‌اند، ۷۴ درصد از افراد زیر ۳۱ سال در عرض یک سال باردار شدند. این میزان به ۶۱ درصد در افراد بین ۳۱ تا ۳۴ سال و به ۵۴ درصد در زنان ۳۵ ساله و بالاتر کاهش یافت. بنابراین، نمی‌توان تاثیر افزایش سن برای کم شدن قدرت باروری را نادیده گرفت!
ابتلا به دیابت بارداری یا داشتن سابقه ابتلا به دیابت در بارداری در سن بالا
زنان مسن بیشتر احتمال دارد که قبل از بارداری مبتلا به دیابت شده باشند یا در دوران بارداری به دیابت مبتلا شوند. هر دو این مشکلات باعث افزایش قند خون یا گلوکز می‌شوند. قند خون بیش‌ازحد می‌تواند به اندام‌های بدن شما از جمله رگ‌های خونی، اعصاب، چشم‌ها و کلیه‌ها آسیب برساند.
به‌همین‌دلیل در صورت عدم درمان، دیابت می‌تواند منجر به عوارض جدی از جمله نقص مادرزادی، رشد بیش‌ازحد جنین (تولد کودکی با وزن خیلی زیاد)، سقط جنین و پره‌اکلامپسی شود. دیابت بارداری در سن بالا را جدی بگیرید!
ابتلا به فشار خون بالا در دوران بارداری (پره‌اکلامپسی) یا داشتن سابقه ابتلا به فشار خون بالا در بارداری در سن بالا
مشکل فشار خون زمانی رخ می‌دهد که به دلایل مختلفی خون به دیواره رگ‌های خونی نیروی بیش‌ازحدی وارد کند. احتمال اینکه یک خانم بعد از ۳۵ سال به بیماری فشار خون بالا مبتلا شود، بیشتر است.
پره‌اکلامپسی ممکن است بعد از هفته بیستم بارداری یا درست بعد از بارداری اتفاق بیفتد. علائم پره‌اکلامپسی شامل وجود پروتئین در ادرار، تغییر در بینایی و سردردهای شدید است. بهتر است بدانید که بارداری در سن ۴۰ به بالا با خطر بیشتر ابتلا به پره‌اکلامپسی همراه است.
خطرات ژنتیکی و نقایص مادرزادی از مشکلات بارداری در سن بالا
یکی از مهمترین مشکلات و مضرات بارداری در سن بالا، نقایص مادرزادی جنین مانند سندروم داون یا مونگولیسم است. در واقع نقایص مادرزادی شرایطی هستند که در هنگام تولد با نوزاد وجود دارند.
یک نقص مادرزادی می‌تواند شکل یا عملکرد یک یا چند قسمت از بدن را تغییر می‌دهد. در نتیجه روی سلامت کلی، نحوه رشد بدن یا نحوه عملکرد بدن موثر است. طبق آمار، زنان مسن بیشتر از زنان جوان احتمال دارد که نوزادی با نقص مادرزادی داشته باشند.
اصولا برخی از خطرات ژنتیکی با افزایش سن زنان بیشتر در بارداری ظاهر می‌شوند. به عنوان مثال، سرعت تولد نوزاد مبتلا به سندرم داون با افزایش سن مادر افزایش می‌یابد. درحالی‌که احتمال تولد جنین مبتلا به سندرم داون از مادران ۲۵ ساله ۱ در ۱۰۶۴ است، این میزان در مادران ۳۰ ساله به ۱ در ۶۸۶ و در مادران ۳۵ ساله به ۱ در ۲۴۰ افزایش می‌یابد. در مورد بارداری در سن ۴۰ سالگی، احتمال ابتلا به سندرم داون به ۱ در ۵۳ و در بارداری در سن ۴۶ سالگی به ۱ در ۱۹ می‌رسد.
اخیرا یک مطالعه معتبر به بررسی این موضوع پرداخته است که چرا مادران مسن‌تر در معرض خطر بالاتری برای به دنیا آوردن کودکانی با ناهنجاری‌های مادرزادی هستند. محققان آن دریافتند که فرآیند ژنتیکی نوترکیب می‌تواند مسئول افزایش خطر بیماری‌هایی مانند سندرم داون باشد. اختلال ژنتیکی که در آن نوزاد بیش از ۲ عدد کروموزم ۲۱ دارد.
نوترکیبی فرآیندی است که در آن جفت کروموزوم‌ها قبل از جدا شدن، مواد ژنتیکی خود را مبادله می‌کنند. این تیم دریافتند که در مادران مسن‌تر، فرآیند نوترکیبی ممکن است به‌خوبی تنظیم نشود. در نتیجه منجر به بروز تعداد کروموزوم‌های غیرطبیعی در سلول‌های جنسی یا بازآرایی‌های کروموزومی غیر نرمال می‌شود.
زایمان زودرس از مشکلات بارداری در سن بالا
منظور از زایمان زودرس، تولد جنین قبل از ۳۷ هفتگی است. نوزادان نارس نسبت به نوزادانی که به‌موقع به دنیا می‌آیند بیشتر در بدو تولد و در مراحل بعدی زندگی دچار مشکلات سلامتی به‌خصوص مشکلات تنفسی می‌شوند.
وزن کم نوزاد هنگام تولد از خطرات بارداری در سن بالا
بارداری در سن بالا خطر تولد نوزادانی با وزن کمتر از ۲ کیلو و ۲۰۰ گرم را افزایش می‌دهد. جالب است بدانید که وزن طبیعی نوزادان هنگام تولد بین ۲ کیلو و ۷۰۰ گرم تا ۴ کیلو و ۲۰۰ گرم است.
چندقلوزایی در بارداری در سن بالا
احتمال چندقلو باردار شدن در زنان مسن بیشتر از زنان جوان است. این مسئله می‌تواند به خودی خود به‌دلیل تغییرات در هورمون‌های شما به‌دلیل افزایش سن باشد. البته در اثر برخی از درمان‌های باروری نیز احتمال چندقلوزایی افزایش پیدا می‌کند.
چندقلویی مشکلاتی مانند زایمان زودرس، پره‌اکلامپسی، دیابت بارداری و مشکلاتی در رشد جنین‌ها ایجاد می‌کند. اگر برای کمک به باردار شدن از درمان‌های محرک باروری استفاده می‌کنید، با پزشک خود در مورد این مشکل صحبت کنید. به‌خصوص اگر تاکید شما روی تولد یک فرزند باشد.
افزایش احتمال نیاز به زایمان سزارین در بارداری در سن بالا
سزارین جراحی است که در آن کودک شما از طریق برشی که پزشک در شکم و رحم شما ایجاد می‌کند به دنیا می‌آید. مانند هر جراحی، سزارین با خطراتی مانند عفونت و واکنش به بیهوشی عمومی همراه است. هر چه سن شما بالاتر باشد، احتمال بروز عوارض بارداری که انجام سزارین را ضروری می‌کنند، بیشتر می‌شود.
گاهی مادران قدرت انتخاب میان زایمان طبیعی و سزارین در بارداری‌های با سن بالا را ندارند. به‌خصوص اگر بارداری دوم در سن بالا رخ دهد.
سقط جنین از مشکلات بارداری در سن بالا
خطر سقط جنین به‌تدریج با افزایش سن مادر افزایش می‌یابد. طبق اصول پزشکی منظور از سقط جنین، مرگ نوزاد قبل از هفته بیستم بارداری در رحم است.
معمولا بارداری زنان ۴۰ تا ۴۴ سال با خطر بالای سقط همراه است. اخیرا یک تحقیق منتشر شده نشان داد که خطر سقط جنین برای زنان ۲۰ تا ۲۴ ساله حدود ۸.۹ درصد است و برای افراد بالای ۴۵ سال به ۷۴.۷ درصد افزایش می‌یابد. تصور می‌شود که کاهش کیفیت تخمک در سن بالا عامل افزایش نرخ سقط جنین است.
مرده‌زایی از مشکلات بارداری در سن بالا
طبق اصول پزشکی، منظور از مرده‌زایی مرگ نوزاد بعد از هفته بیستم بارداری در رحم است. احتمال مرده‌زایی در زنان مسن بیشتر از زنان جوان است. یک بررسی سیستماتیک منتشر شده در مجله انجمن پزشکی کانادا نشان داد که مرده‌زایی در زنان مسن‌تر حدود ۱.۲ تا ۲.۲۳ برابر بیشتر است.
مطالعه دیگری که ۳۸۵۱۲۰ خانم باردار را در بریتانیا بررسی کرد، نشان داد که نرخ مرده‌زایی برای زنان ۱۸ تا ۳۴ ساله ۴.۷ در ۱۰۰۰، برای خانم‌های ۳۵ تا ۴۰ ساله ۶.۱ در هر ۱۰۰۰ و برای زنان ۴۰ سال به بالا ۸.۱ در ۱۰۰۰ است. بنابراین بارداری در سن ۴۸ سالگی با بیشترین خطر مرده‌زایی همراه است.
علاوه بر این، مشخص شده است که نرخ مرده‌زایی در خانم‌های ۳۵ سال به بالایی که می‌خواهند فرزند خود در سن بالا به دنیا بیاورند، بیشتر است. دلایل افزایش نرخ مرده‌زایی با افزایش سن مادر در حال حاضر نامشخص است.
سایر خطرات مرتبط با بارداری در سن بالا
یک مطالعه معتبر در کنفرانس بین‌المللی سکته مغزی آمریکا در سال ۲۰۱۶ نشان داد که در مقایسه با زنانی که در سنین پایین‌تر بارداری را پشت سر می‌گذارند، زنان باردار بالای ۴۰ سال در معرض خطر سکته مغزی ایسکمیک، سکته مغزی هموراژیک، حمله قلبی و مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی هستند.
تحقیقات اخیر ثابت کرده‌اند که زنان بالای ۳۵ سال بیشتر با عوارض زایمان روبه‌رو می‌شوند. زیرا مشخص شده است با افزایش سن ویژگی‌های انقباض ماهیچه‌ای در رحم مختل شده، حساسیت سلول‌ها به هورمون اکسی‌توسین کمتر شده و تعداد میتوکندری‌ها کاهش می‌یابد. همه این‌ها نشان می‌دهند که عضلات رحم کمتر قادر به انقباض مناسب هستند.
حتی بروز تغییراتی در سیگنال‌دهی پروژسترون باعث تاخیر در زایمان می‌شود. این تغییرات فیزیولوژیکی و سلولی منجر به اختلال در عملکرد زایمان می‌شوند.
نکاتی که باید پیش از بارداری در سن بالا به آنها توجه کنید
اگر سن شما ۳۵ سال یا بالاتر است و قصد بارداری دارید، لازم است کارهای زیر را انجام دهید تا میزان خطرات احتمالی را کاهش دهید:
- یک معاینه قبل از بارداری انجام دهید. در معاینه خود با پزشک خود در مورد سلامت کلی، سبک زندگی و نگرانی‌های خود در مورد باردار شدن صحبت کنید. همچنین اطلاعاتی در مورد سابقه پزشکی، واکسیناسیون‌های مورد نیاز و داروهایی که مصرف می‌کنید ارائه دهید.
- برای درمان هرگونه بیماری که دارید، مانند دیابت، فشار خون بالا و افسردگی اقدام کنید.
- هر روز یک قرص مولتی‌ویتامین حاوی ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک مصرف کنید. این ویتامین برای پیشگیری از بروز نقص‌های مادرزادی در مغز و ستون فقرات جنین و نقایص مادرزادی در دهان کودک به نام شکاف لب و شکاف کام لازم است.
- برای رسیدن به وزن مناسب قبل از بارداری، غذاهای سالم بخورید و هر روز فعالیت‌های فعالی انجام دهید.
- سیگار نکشید و الکل ننوشید.
- استفاده از برخی مواد شیمیایی، مانند محصولات پاک‌کننده و رنگ، ممکن است شانس شما را برای داشتن نوزادی با نقص مادرزادی افزایش دهد.
- استرس خود را کاهش دهید.
آیا برای بارداری در سن بالا، نیاز به آزمایشات ویژه قبل از تولد نوزاد است؟
با توجه به خطرات، مشکلات و عوارض ذکر شده، بهتر است در مورد بارداری‌های بعد از سن ۳۵ سالگی برای انجام سونوگرافی‌های منظم و آزمایش‌های غربالگری تاکید بیشتری شود. نیاز است علاوه بر سونوگرافی روتین در هر ماه، سونوگرافی کالر داپلر نیز در سه ماهه دوم و سوم انجام شود.
از انواع آزمایش‌های غربالگری می‌توان به غربالگری DNA جنین بدون سلول یا غربالگری خون مادر اشاره کرد. در این آزمایش خون شما را بررسی می‌کنند تا ببینند آیا کودک شما در معرض خطر نقص‌های مادرزادی خاص است یا خیر.
اگر نتایج آزمایش غربالگری شما نشان می‌دهد که کودک شما ممکن است در معرض خطر برخی از نقص‌های مادرزادی باشد، ممکن است لازم باشد آزمایش‌های تشخیصی مانند نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی و آمنیوسنتز انجام دهید. این آزمایش‌ها می‌توانند با اطمینان به شما بگویند که آیا کودک شما نقص مادرزادی دارد یا نه. با پزشک متخصص زنان و زایمان در مورد ضرورت انجام این آزمایشات با توجه به شرایط خود صحبت کنید.
نکاتی که باید در حین بارداری در سن بالا به آنها دقت کنید
توجه به اصول زیر در شرایط بارداری در سن بالا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند:
- محض اینکه متوجه شدید باردار هستید، اولین ویزیت مراقبت‌های دوران بارداری خود را انجام دهید.
- به درمان بیماری‌های قبلی خود مانند دیابت و فشار خود ادامه دهید. با توجه به اینکه لازم است از یک داروی ایمن‌تر در دوران بارداری استفاده کنید.
- به میزان مناسب وزن اضافه کنید.
- غذاهای سالم حاوی کلسیم، اسید فولیک، آهن و ویتامین دی بخورید، ویتامین دوران بارداری خود را مصرف کنید و هر روز فعالیت بدنی مانند پیاده‌روی داشته باشید.
- سیگار نکشید، الکل ننوشید.
مطمئنا توجه به نکات ذکر شده، خطر بروز عوارض بارداری در سن بالا را به حداقل می‌رساند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت بروز علائمی مانند موارد زیر احتمال بروز یکی از عوارض بارداری در سن بالا وجود دارد:
- خونریزی یا لکه بینی
- احساس درد شدید در ناحیه شکم
- کاهش یا عدم تحرک جنین به‌خصوص از هفته ۲۸ ام به بعد
- افزایش قند خون یا فشار خون
در چنین شرایطی حتما به پزشک مراجعه کنید. خوشبختانه امروزه با مراقبت‌های مناسب در قبل، حین و بعد از بارداری، بسیاری از زنان بالای ۳۵ سال می‌توانند بارداری و زایمان موفقی داشته باشند.
