دیسک کمر پدیده دردناکی است و دیسک کمر در دوره بارداری می‌تواند دردناک‌تر باشد. افزایش وزن و نتیجتاً افزایش فشار وارد بر ستون فقرات باعث می‌شود که دیسک کمر به یک پدیده رایج در میان زنان باردار تبدیل شود.
گاهی زنان باردار نه با نشانه‌های دیسک کمر مواجه می‌شوند و نه اصلاً متوجه وجود این مسئله می‌شوند. اما خوب مواردی نیز وجود دارد که دیسک کمر در بارداری می‌تواند درد شدیدی ایجاد کند و با رشد کودک، بدتر شود.
آیا بارداری منجر به ایجاد دیسک کمر می‌شود؟
اولین و مهمترین مسئله آنست که بارداری به ندرت، عامل مستقیم ایجاد دیسک کمر است. اگر فرد درگیر پوکی استخوان شدید نباشد و یا اخیراً با یک ضربه شدید (مثل تصادف) مواجه نشده باشد، احتمالاً نمی‌توان دلیل مشخصی برای ابتلای فرد به دیسک کمر در بارداری متصور بود. همانطور که گفتیم بعضی فاکتورهای مشخص مثل مشکلات پزشکی، مصدومیت‌های قدیمی یا اخیر می‌توانند بر ایجاد دیسک کمر در بارداری موثر باشد. اما بروز دردهای پشت کمر مثل درد سیاتیک ناشی از تاثیر بارداری بر بدن و ستون فقرات، کاملاً ممکن است.
اگر بخواهیم کمی ساده‌تر درباره این موضوع صحبت کنیم، باید گفت که دیسک کمر معمولاً در مردان بین ۳۰ تا ۵۰ سال رخ می‌دهد، اما این بدان معنا نیست که زنان به این مشکل دچار نمی‌شوند. زنان هم به دیسک کمر مبتلا می‌شوند، و اتفاقاً ممکن است که در سنین جوانی نیز درگیر این مشکل شوند. در واقع ۹۰ درصد افراد بین سنین ۲۵ تا ۵۵ سال معمولاً در جایی از زندگیشان با مشکل دیسک کمر مواجه می‌شوند. دیسک کمر در تراز بالاتر از L4/5 و L5/S1، بیشتر در میان افراد بالای ۵۵ سال دیده می‌شود.
برای دیسک کمر در بارداری چه کار می‌توان کرد؟
زنان بارداری که با دیسک کمر متوسط تا شدید مواجه اند، باید به صورت مرتب به یک متخصص ستون فقرات مراجعه کنند و تحت معاینات دوره‌ای قرار بگیرند. موارد خفیف دیسک کمر معمولاً خطری برای مادر و کودک ایجاد نمی‌کند اما برای موارد شدیدتر باید به دنبال درمان و مداخله بود.
بیماران باید بدانند که بروز کمردرد و درد لگن در دوره بارداری و به خصوص در سه ماهه سوم، امر رایجی است. حفظ ذهنیت مثبت و مطالعه درباره دیسک کمر برای داشتن یک دوره بارداری راحت و بدون مشکل از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر درد دارید، باید برای جلوگیری از بروز آسیب دیدگی یا درد بیشتر با OB/GYN درباره گزینه‌های کمک درمانی (مثل مصرف NSAID ها، استراحت مطلق، تمارین ورزشی ایمن و …) صحبت کنید.
بعلاوه شاید پزشکتان در همکاری با یک جراح ستون فقرات، دستور به تهیه تصاویر ام آر آی یا نوار عصب و عضله یا گزینه‌های درمانی کم تهاجم، یا حتی بعد از زایمان دستور به جراحی بدهند. اما فعلاً این روش‌های درمانی مداخله‌ای و محافظه کارانی می‌تواند بخش از درد دیسک کمر را کاهش دهد (قبل از امتحان کردن هر یک از این روش‌ها باید درباره آن با پزشکتان مشورت کنید):
- فیزیوتراپی و انجام تمارین کششی و قدرتی مناسب برای بارداری
- طب سوزنی
- سرما و گرما درمانی
- ماساژ بارداری
- TENS
شاید متخصص زنان و زایمان به شما بگوید که تا تولد بچه و برای جلوگیری از مشکلات بیشتر، باید استراحت مطلق داشته باشید. باید برای اطمینان از سلامت و ایمنی فرزندتان، به توصیه متخصص زنان و زایمان و جراح ستون فقرات عمل کنید. همانطور که قبلاً هم گفتیم، بهتر است بعد از زایمان، ملاقاتی با جراح ستون فقرات داشته باشید تا با او درباره گزینه‌های درمانی دیسک کمر صحبت کنید.
مراقبت از کمر و پشت
در صورت ابتلا به دیسک کمر باید از بروز آسیب دیدگی‌های بیشتر در دوره بارداری جلوگیری کنید. می‌توانید با تغییر روش یا عدم انجام بعضی کارها در دوره بارداری، از پشتتان مراقبت کنید. اهمیت این مسئله با پیشروی دوره بارداری، بیشتر خودش را نشان می‌دهد.
- از برداشتن اجسام سنگین خودداری کنید. حتماً برای برداشتن اجسام سنگین، زانوهایتان را خم کنید، پشتتان را صاف نگاه دارید و عضلات لگن و مرکزی بدن را منقبض کنید و حتی‌الامکان جسم را در نزدیکی بدنتان بگیرید. کودکان را بلند نکنید و به آنها بگویید که در حمام و ماشین بر روی پایتان بشیند و برای بلند کردنشان ابتدا در کنارشان زانو بزنید.
- همیشه به شکل مناسب بدنتان اهمیت بدهید. سعی کنید تقارن دو سمت لگنتان را حفظ کنید، تا فشار وزنتان به صورت مساوی به هر دو پا وارد شود. از ایستادن طولانی مدت بپرهیزید؛ صاف بنشینید و در صورت نیاز پاهایتان را روی یک چهارپایه قرار دهید.
- از انجام فعالیت‌هایی که شاید به کمرتان ضربه بزند، خودداری کنید. از جمله این موارد می‌توان به خم شدن یا چرخیدن، بالا رفتن از نردبان یا پیاده روی در شیب اشاره کرد.
- در تختخواب، مراقب باشید. به کنار بخوابید و یک بالش بین پاهایتان قرار دهید؛ برای بیرون آمدن از تختخواب، به کنار بچرخید و زانوهایتان را روی هم قرار دهید. سپس از دستانتان به عنوان تکیه گاه برای چرخاندن پاها و گذاشتن آن بر روی زمین استفاده کنید.
- کفش طبی بدون پاشنه بپوشید. این کفش‌ها برای مراقبت و تامین تکیه گاه لازم برای قوس پا طراحی شده‌اند؛ از پوشیدن کفش پاشنه بلند خودداری کنید.
- کمربند بارداری طبی ببندید.
تقویت عضلات کمر
فعالیت‌های منظم ورزشی در دوره بارداری از اهمیت بسیاری برخوردار است و می‌توان با انجام آن از بروز دیسک کمر در بارداری جلوگیری کرد. اگر ورزش از نظر پزشکتان مشکلی نداشته باشد، می‌توانید حرکات ورزشی ملایم مثل پیاده روی یا ورزش‌های آبی را در برنامه خود بگنجانید؛ می‌توانید از فیزیوتراپتان چند حرکت مناسب برای تقویت عضلات کمرتان بگیرید.
می‌توانید با قرار گرفتن به شکل چهار دست و پا، انجام حرکت گربه-گاو و گرد کردن کمر و پشت، عضلات پایین کمر را کش بیاورید. همین حالت را چند ثانیه حفظ کنید و به حالت اولیه برگردید؛ این کار را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
تقویت عضلات شکمی با انجام حرکت تیلت لگن ممکن خواهد بود. به پشت بر روی زمین بخوابید و زانوهایتان را خم و کف پاهایتان را روی زمین قرار دهید. کمرتان را به پایین فشار دهید تا قوس کمرتان از بین برود و به زمین بچسبد؛ همین حالت را ۳ تا ۵ ثانیه حفظ کنید. می‌توانید این تمرین را به صورت استفاده یا نشسته در باشگاه انجام دهید.
عضلات شکم و کف لگن (قسمت زیر ناف) را به آرامی به سمت صورتتان بکشید؛ در طول این حرکت، تنفس را فراموش نکنید. به آرامی زمان حفظ این حالت را افزایش دهید. هر زمان که چیزی را بر می‌دارید، می‌کشید یا هل می‌دهید، این قسمت را ببندید.
