روانپزشکان بعد از اتمام دوره پزشکی عمومی، دوره تخصص اعصاب و روان را می گذرانند و اجازه تجویز دارو برای بیمارهای مختلف روانی را دارند. در این مطلب به صورت کامل درباره اینکه روانپزشک کیست و چه وظایفی دارد توضیح داده ایم.
تخصص روان پزشک یا پزشک اعصاب و روان در مورد بیماریهای روحی و روانی است و از آنجا که مدرک پزشکی دارد میتواند برای بیماری های روحی ، دارو تجویز نماید.
روانپزشک میتواند در کنار روان درمانی ، مانند پزشک عمومی از نظر فیزیکی، بیمار را معاینه کرده و آزمایش های تشخیص لازم برایش تجویز نماید.
روانپزشک در مسیر درمان میتواند با روان شناس همکاری کند ولی نباید این دو تخصص را با هم اشتباه بگیرید. روانشناس ها مدرک پزشکی ندارند و نمی توانند دارو تجویز کنند.
روانپزشک کیست؟
روانپزشک ، پزشک متخصص اعصاب و روان است و وظیفه اصلی اش تشخیص و درمان بیماری های روحی است. از آنجا که روان پزشک باید تشخیص بدهد که علایم روانی فرد در نتیجه بیماری های فیزیکی یا روانی یا ترکیبی از این دو است باید اطلاعات جامعی در زمینه پزشک عمومی ، روان شناسی ، عصب شناسی ، زیست بیوشیمی و داروشناسی داشته باشد.
از آنجا که روانپزشک باید برای برقراری ارتباط با بیمار مهارت و آموزش دیده باشد میتواند از روان درمانی و و روش های ارتباط درمانی برای تشخیص و کنترل موثر بیماری های روحی استفاده کند.
روش کار روانپزشک
تخصص روان پزشک یا تخصص اعصاب و روان ترکیبی از روان شناسی برای مطالعه ذهن و رفتار و عصب شناسی برای مطالعه مغز و سیستم عصبی است.
روان پزشک از دو روش برای تشخیص علایم بیماری های روانی استفاده می کند.
ارزیابی تاثیر بیماری ها ، آسیب های فیزیکی یا مصرف مواد روی شرایط رفتاری و روانی بیمار
بررسی علایم با توجه به سابقه زندگی قبلی و آسیب های روحی یا خشونت هایی که در طول زندگی متحمل شده
استفاده از مدل زیستی روانی اجتماعی برای تشخیص و انتخاب روش درمان مناسب
معاینه روانی
بخش مهمی از ارزیابی بالینی روانپزشکان ، معاینه وضعیت روانی بیمار است که با استفاده از پردازش رویکرد ، رفتار ، شناخت ، داوری ، خلق و خو و درک افکار بیمار انجام می شود و منجر به مشاهده و ارزیابی عملکرد روانشناختی فرد می گردد. روانپزشک یا استفاده از فرضیات اولیه خود آزمایشات مختلفی برای تعیین علایم و شدت آن ها در بیمار انجام میدهد و سپس با مراجعه به DSM5 تشخیص میدهد که آیا شدت علایم برای تشخیص اختلال روانی کافی است یا خیر. این آزمایش ها عبارتند از :
- تست اضطراب
- تست افسردگی
- تست اختلال خوردن
- تست اختلال خلق و خو
- تست اختلال شخصیت
- تست روان پریشی
روش های زیست پزشکی برای تشخیص بیماری
روانپزشک برای تشخیص اختلال روانی باید احتمالات دیگر را بررسی کرده و بتواند کنار بگذارد. برای این منظور از ابزار زیست پزشکی استفاده میکند. روانپزشک قبل از این که بتوانید اختلالات بیمار را به مشکلات روانی نسبت بدهد باید عوامل فیزیکی را بررسی نماید که به این منظور از روش های تشخیصی زیر استفاده میکند.
معاینه فیزیکی
بررسی کامل مغز با روشهای مختلف تصویر برداری از جمله سی تی اسکن ، ام آر آی ، پی تی اس است برای بررسی تومور ، خونریزی یا جراحت احتمالی در مغز.
گرفتن نوار مغزی برای تشخیص ناهنجاری های فعالیت الکتریکی مغز از جمله صرع ، ضربه مغزی ، انسداد مغزی
آزمایش خون برای ارزیابی تعادل شیمیایی خون ، الکترولیتها ها
بررسی عملکرد کبد و کلیه که به طور مستقیم و غیر مستقیم روی مغز اثر می گذارد.
آزمایش مواد برای تشخیص داروهای قانونی یا غیر قانونی در خون و ادرار
آزمایش بیماریهای مقاربتی از جمله سفلیس ، اچ آی وی و دیگر بیماری های مقاربتی که روی مغز اثر می گذارند.
روان درمانی
از روان درمانی هم برای تشخیص و هم درمان استفاده می شود. روان پزشک بر اساس برنامه ای منظم جلسات روان درمانی را تشکیل میدهد و درباره مشکلات ، رفتار ، افکار ، عواطف و روابط بیمار صحبت میکند تا به کشف الگوهای فکری رفتاری و تجربیات گذشته و عوامل بیرونی و درونی مرتبط با مشکل بیمار ، بررسی های لازم را انجام میدهد.
روان درمانی بسته به شدت علایم در جلسات خاص یا به صورت ادامه دار انجام می شود.
به عنوان مثال افراد مبتلا به اختلال افسردگی از جلسات روان درمانی منظم استفاده زیادی می برند.
درمان های دارویی توسط روان پزشک
استفاده از دارو برای درمان های روانپزشکی بسیار شایع است.
روانپزشک باید بتواند هم بر مکانیسم عملکرد دارو و هم نحوه جذب و پخش دارو در بدن واقف باشد.
روان پزشکان معمولا از ترکیب چند دارو استفاده میکند و در طول روند درمان برای رسیدن به نتیجه مطلوب چندین بار تنظیم داروها را تغییر می دهند.
به دلیل پیچیدگی های خاص بیماری های روان ، پیدا کردن ترکیب مناسب دارو زمان بر است و با روش آزمون و خطا انجام میشود.
داروهایی که توسط روانپزشکان تجویز می شوند به طور کلی به دسته های زیر تقسیم می شود :
- داروهای ضد افسردگی برای درمان افسردگی ، اختلال اضطراب ، اختلال خوردن و اختلال شخصیت مرزی
- داروهای ضد روان پریشی برای درمان اسکیزوفرنی ، دوره های شیدایی اختلال دو قطبی و روان پریشی
- داروهای ضد اضطراب برای درمان اختلال اضطراب
- داروهای آرام بخش و خواب آور و بی هوشی برای درمان اضطراب مقطعی ، بی خوابی و ترس
- داروهای تعدیل کنده اعصاب برای درمان اختلال دو قطبی و اسکیزوفرنی عاطفی
- داروهای محرک برای درمان ADHD و حمله خواب
تفاوت روانپزشک با روانشناس
مراحل تحصیلی روانپزشک و روانشناس کاملا با هم متفاوت است. روانپزشک باید از دانشکده پزشکی فارغ التحصیل شده باشد و بعد از 7 سال مدرک دکتری عمومی گرفته باشد و دوره تخصص خود را به مدت 4 سال در زمینه شناخت بیماری های روانی گذرانده باشد ولی روانشناس و مشاور از همان ابتدا در طول 4 – 6 سال رشته روانشناسی بالینی یا مشاوره مدرک کارشناسی می گیرد و سپس برای مدارج بالا تر مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری می گیرد.
امروزه می دانیم که اغلب اختلالات روانی به دلیل تغییر ارتباط بین سلولهای مغزی یا مسائل هورمونی است که برای تشخیص ان نیاز به ارزیابی پزشکی داریم و این مورد در تخصص روانپزشک است.
روان شناسان از طریق مداخلات روانشناختی ، سعی در درمان بیماری دارد ولی روانپزشک ها با مداخلات درمانی از روش های دارویی و غیر دارویی سعی در درمان بیماری دارند.
چگونه یک روانپزشک خوب پیدا کنیم؟
یادتان باشد گاهی اولین روانپزشکی که به او مراجعه میکنید لزوما بهترین روانپزشک برای شما نیست. از آنجا که این جلسات درمانی برای رسیدگی و مراقبت از شماست بنابراین لایق روانپزشکی هستند که با او احساس راحتی میکنید و برای پاسخ به سوالاتتان آماده است و برای رسیدن به اهداف درمان با شما همکاری میکند.
با وجودی که هدایت جلسه درمانی با روانپزشک است ولی اگر طی جلسات اول حس کردید که این روانپزشک برایتان مناسب نیست و نمیتوانید رابطه خوبی با او برقرار کنید یا سوال های درستی از شما نمی پرسد بهتر است روانپزشک خود را تغییر دهید.
به خاطر داشته باشید که بهترین روش برای پیشگویی درباره موفقیت روش درمان ، توجه به کیفیت رابطه بین شما و روان پزشکتان است. اگر رابطه شما و پزشکتان به مرور زمان بهتر نشود و به مسائلتان پرداخته نشود میتوانید به روانپزشک دیگری مراجعه کرده و نظر او را هم بگیرید.
اغلب بعد از جلسه اول مواردی به ذهنتان می رسد که می گویید کاش پرسیده بودید. تمام این سوالات را بنویسید و در جلسه بعد بپرسید.
اگر با احساس بدی جلسه اول را ترک نمودید ، به خاطر داشته باشید که برقراری رابطه بین شما و روانپزشک بیشتر از یک جلسه طول می کشد بنابراین صبر کنید و پیشرفت شرایط را در چند جلسه بعد زیر نظر داشته باشید مگر این که جلسه اول وحشتناک و غیر قابل تحمل برای شما باشد.
متاسفانه اغلب ما اطلاعی از دانش و مهارت روان پزشکان نداریم و با تعریف دیگران یا تبلیغات به سمتشان کشیده می شویم و در اغلب موارد ممکن است انتخاب های اولیه ما کاملا اشتباه باشد. بعضی نکات که به شما کمک میکند یک روانپزشک خوب انتخاب کنید را در ادامه با شما در میان می گذاریم.
لقب پروفسور : گاهی اوقات تابلوی روان پزشکان مانند تبلیغات عمل میکند مثلا نوشتن لقب پروفسور روی تابلو پزشک یک تبلیغ است ، در ایران مدرکی به نام پروفسور نداریم و فقط افراد تحصیل کرده در کشور فرانسه درجه پروفسور دارند که فقط در کشور خودشان کاربرد دارد. در برخی کشور های انگلیسی زبان هم به اساتید دانشگاه لقب پروفسور می دهند که فقط در کشور خودشان کاربرد دارد.
عضویت در هیات علمی : عنوان دیگری که روی تابلوی پزشکان تبلیغ محسوب می شود عضویت در هیات علمی دانشگاه است که بیشتر به بخش آموزشی و توانایی تدریس دانشگاهی و ارائه مقالات پژوهشی و مهارت آموزش فرد اشاره دارد در حالی که ممکن است هنگام درمان بیماران روانپزشک خوبی نباشد.
عضویت در انجمن روانپزشکان امریکا : این عضویت هیچ مزیتی برای روانپزشک ایجاد نمیکند و نشان دهنده برتری او نسبت به دیگران نیست. هر روانپزشکی میتواند با پرداخت مبلغ سالیانه ، عضو این انجمن باشد.
سن بیشتر دلیل بهتر بودن نیست : شاید تصور کنید پزشک مسن تر به دلیل تجربه کاری بیشتری که دارد در تشخیص و درمان بیماری ها مهارت بیشتری دارد. با این که تجربه مزیت بسیار مهمی است ولی امروزه تولید علم سرعت بسیار زیادی پیدا کرده است و روانپزشک خوب کسی است که از نظر علمی آپدیت باشد تا بتواند با یافته های جدید بیماران را درمان کند و مسن یا جوان بودن او تفاوتی در آپدیت بودن اطلاعاتش ندارد.
رزومه مشخص و قابل دسترسی : یک روانپزشک خوب امکان دسترسی شما به رزومه اش را تسهیل میکند و به راحتی میتوانید از طریق اینترنت رزومه روانپزشک خود را بررسی کنید.
ویژگی های روانپزشک خوب
یک روانپزشک خوب برای جلسه اول به منظور ارزیابی و تشخیص اولیه حداقل نیم ساعت زمان می گذارد.
نگرانی های شما را در مورد مصرف داروهای اعصاب و روان می شنود و برای رفع نگرانی شما تلاش میکند و خواسته های شما را هنگام تجویز دارو در نظر می گیرد.
زمانی که از مطب روانپزشک خارج می شوید باید احساس کنید حالتان بهتر است.
اطلاعات شخصی و بیماری شما را به صورت محرمانه نگه میدارد و در اختیار بیماران دیگر ، همراه بیمار و منشی نمی گذارد.
با پیشرفت علم روشهای درمان روانپزشکی تنوع زیادی پیدا کرده است از جمله مصرف دارو ، روان درمانی و درمان با دستگاه. روانپزشک خوب فردی است که بیمار را برای انتخاب درمانش سهیم کند و به نظرش احترام بگذارد.
یک روانپزشک خوب میتواند برای مشاوره گرفت از دوستانش برای تشخیص مشکل شما با آن ها تماس بگیرد یا برای بازیابی اطلاعاتش کتاب باز کند.
مطبی که به آن مراجعه می کنید باید به گونه ای باشد که صدای بیمار بیرون نرود مثلا اتاق را آکوستیک کرده باشد یا از پخش موزیک برای این منظور استفاده کند.
مهارت برقراری ارتباط با بیمار و ایجاد همدلی باعث می شود که روانپزشک بتواند مصاحبه ای ساختار یافته با بیمار داشته باشد و مهارت گفتگو همراه با همدلی او را در طول جلسه درمانی کاملا متوجه خواهید شد. هوشمندی روانپزشک در انتخاب سوال مناسب باعث جمع بندی ، تشخصیص درست و درمان مناسب می شود.
