برچسب زدن به کودکان نتیجه خیلی ویرانگری دارد از جمله اینکه احساس خود ارزشمندی را از آنها می گیرد. حال این برچسب مثبت یا منفی باشد، عاقبت متفاوتی را برای شخصیت و آینده کودک به وجود می آورد.
لوس،خسیس، دست‌وپا چلفتی،نُنُر و…. این‌ها برچسب‌هایی هست که در خانواده بعضی وقتها به کودکان زده می‌شود. می خواهیم در این مطلب ما در رابطه با این برچسب‌ها با هم صحبت کنیم و بدانیم که زدن برچسب‌ها روی کودکان چه تاثیری در مراحل رشد تقویتی آنها دارد؟
برچسب زدن به کودک به چه معناست؟
صفاتی مثل: لج باز، بدجنس، بی ادب، غد، خودخواه ، دروغگو، شیطون، بچه، لوس، غرغرو و … را به کودکان نسبت دهیم، طوری که انگار آن ها دارای این صفات هستند. یعنی آن ها لوس یا بی ادب هستند. در حالی که این چنین نیست.
امکان دارد این صفات در لحظه به ذهنمان برسد. ولی زمانی آن ها را با صدای بلند می گوئیم، به مرور بر تصوری که کودک از خودش دارد، اثر می گذاریم. چون اثرگذارترین افراد زندگیش یعنی افراد خانواده، او را این طور می بینند.
چنانچه اعضای خانواده به کودک بگویند، تو چنین آدمی هستی، او فکر می کند حتما حرف شان صحیح است.
و آخرین چیزی که ما به عنوان خانواده می خواهیم، این است که کودکانمان خودشان را لجباز یا بداخلاق ببینند.
امکان دارد فکر کنید این صفات بسیار نیز آسیب زننده نیستند، ولی مسئله این است که ما از آن ها برای توصیف خود کودک استفاده می کنیم، نه رفتارش.
این اشتباه خطرناکی است. ولی خبر خوب این است که با به وجود آوردن یک تغییر کوچک در رفتارتان می توانید این اشتباه را اصلاح نموده و به رشد احساسی کودک تان کمک کنید تا بتواند تصمیمات بهتری بگیرد.
مثبت یا منفی؛ موضوع این است
همه برچسب‌هایی که به کودکان زده می‌شود حتما مثبت نیست. بعض وقتها والدین یا اطرافیان برچسب‌هایی مانند باهوش، قهرمان، قوی، زرنگ و... را به بچه می گویند که این برچسب‌ها بار روانی را به کودک می افزاید. برچسب زدن یعنی به بچه یاد می‌دهیم تو این صفات را داری و بچه به طور ناخودآگاه با این خصوصیاتی که از کودکی به او گفته می‌شود، شکل می‌گیرد و بزرگ می‌شود.
بنابراین چنانچه از همان آغاز کودکی به فرزندان برچسب‌هایی مانند کندذهن، بدغذا، بی‌نظم، تنبل، شرور، بدجنس و... زده شود خواه ناخواه این افکار اطرافیان به کوذک القا می‌شود و برای او زمانی ایجاد می‌کنیم که به اطرافیان نشان دهد تا چه اندازه می‌تواند شرور و بدجنس باشد و هر زمان شیطنتی از او سر زد کودک می‌گوید من بدم چرا سعی کنم خوب شوم. چون این تصور از شروع درون او شکل گرفته که شرور و بدجنس یا بدغذاست و کوششی برای تغییر دادنش نمی‌کند. همزمان اطرافیان تأیید می‌کنند که در مورد آن کودک درست پیش‌بینی کرده‌اند.
خطرات برچسب زدن
برچسب زدن روی دید کودکان اثر می گذارد
شیوه ای که والدین (یا دیگر بزرگسالان) به کودک برچسب می زنند، می تواند اثر دائمی بر شیوه تفکر آن کودک در مورد خود داشته باشد. زمانی که به یک کودک برچسب زده می شود، آن برچسب قسمتی از هویت او می شود. برچسب‌ها معمولا صدمه بیشتری نسبت به قرار دادن کودکان در جعبه‌ها دارند.
برچسب زدن بر شیوه رفتار با کودکان اثر می گذارد
زمانی که به بچه ها برچسب می زنند، نه فقط بر روی دید آنها اثر می گذارد، بلکه بر آنچه از آنها توقع می رود و شیوه برخورد با آنها هم اثر می گذارد، که به جای خود بر شخصیت آنها اثر می گذارد. مثلا، یک کودک با اراده که به عنوان مشکل‌ساز برچسب زده می‌شود، احتمالاً نشان دادن همدلی و سعی برای اصلاح رفتار مشکل‌زا را برای والدین سخت می‌کند. مطابق مطالعه معروف در سال 1965، هر دو برچسب منفی و مثبت، شیوه برخورد معلمان با دانش آموزان را عوض کرد.
برچسب زدن پتانسیل کودکان را محدود می کند
حتی چنانچه برچسب‌ها حتما منفی نباشند مثل خجالتی، مهربان، ورزشکار، یا خلاق، همچنان می‌توانند اثرگذار باشند و کمبود هایی برای پتانسیل کودک قائل شوند. این در مورد برچسب های مثبت هم صادق است. کودکان امکان دارد در طول زندگی خود انواع علایق، فعالیت ها و مشاغل را کشف کنند، پس بهتر است به آنها برچسب مهندس، دختر یا نابغه ریاضی نزنید. هنگامی کودکان یاد می گیرند که هر چیزی امکان دارد، تمایل بیشتری به ریسک کردن و سخت کار کردن دارند.
به تغییر کودک ایمان داشته باشد
با توجه به مطالب گفته شده در بالا از نسبت دادن صفت هایی مثل تنبل، پر سر و صدا و خشن به کودک خودداری کنید.این مسئله باید در رفتارتان نیز پیدا باشد. هنگامی که کودک رفتاری بر عکس اصول تربیتی شما انجام می دهد و در حقیقت این رفتار متناسب با برچسب و یا صفت نسبتی است به کودک بگویید چه حسی به او دارید و رفتارش برخلاف توقع شما است.
هنگامی که رفتار فرزندتان متناسب با برچسبی است که خورده است، حس خود را نسبت به این مسئله به زبان بیاورید و به او بگویید که از او چه رفتاری را توقع دارید.
خود کودک را زیر سوال نبرید نگویید که بی مسئولیت هستی. اما در عین قاطعیت برخوردی جدی داشته باشید به کودک بگویید رفتار مناسب از نظر شما چه می باشد.
به این مثال توجه کنید:
به کودک نگویید: چرا انقدر تنبل هستی، چقدر باید تکرار کنم تا وسایلت را جمع کنی
در عوض به کودک بگویید: من از تو انتظار دارم کاری را که ازت می خواهم انجام بدهی.
برای اینکه از کودک در کارهای منزل کمک بگیرید به شیوه زیر عمل کنید:
– بگویید هنگامی که ظرف ها را شستی می توانی تلویزیون تماشا کنی.
– در تعطیلات پایان هفته چه موقع وقت داری به من در انجام کارهای باغچه کمک کنی.
– کودک اگر صبح ها به راحتی از خواب بیدار نمی شود، او را فقط یک بار صدا کنید.
چنانچه بی توجهی کرد و دیر به مدرسه رسید، اجازه بدهید خودش با پیامدهای کارش رو به رو شود.
این مسئله را بعداً با یکدیگر بررسی کنید
یکی دیگر از روش های خنثی سازی برچسب ها این است که چنانچه برچسبی در کودک صدق می کند اما شما تصمیم گرفته اید اثر آن را خنثی کنید از مواردی مثال بزنید که کودک به خودش ایمان بیاورد.
چنانچه یکی از کودکانتان گفت: برادرم بلد نیست صبح ها زود از خواب بیدار شود، یادآوری کنید که فلان روز که به مسافرت رفته بودید چقدر آسان و بی دردسر از خواب بیدار شد.
