هنگامی که صحبت از حفظ یک رژیم غذایی متعادل به میان می آید، فرهنگ غذایی ایرانی فقط به تعادل مواد مغذی در وعده های غذایی اهمیت نمی دهد، بلکه به گرمی و سرد طبع مواد غذایی تشکیل دهنده نیز اهمیت می دهد. با داشتن سبک زندگی ایرانی، به طور طبیعی یاد می گیرید که از خوردن ترکیب خاصی از غذاها و مواد تشکیل دهنده خودداری کنید. ماهی با ماست یا خربزه با عسل دو نمونه از موارد ذکر شده است.
تاریخچه طبیعت سرد و گرم در فرهنگ غذایی ایرانی
ریشه این عادت غذایی به طب سنتی ایران (TIM) برمی گردد که طب سنتی بیش از 2000 سال در ایران است. وجود طبیعت گرم و سرد در بسیاری از نظریه های پزشکی سنتی مانند چینی، عربی، یونانی، ایرانی، رومی و غیره ردیابی شده است. اعتقاد بر این است که منشأ آن توسط دانشمندان یونانی مانند بقراط از یونان باستان است. بعدها با کتاب قانون طب نوشته ابن سینا ، دانشمند ایرانی این نظریه به شرق و در نتیجه به فرهنگ ایرانی راه یافت.
تعادل سردی و گرمی در فرهنگ غذایی ایرانیان
طب سنتی ایران گرمی و سردی غذاها را با تأثیری که بر بدن انسان می‌گذارند، تعیین می‌کند. طب سنتی ایران بر این باور است که انواع مختلف بدن وجود دارد. این تیپ‌های بدن بر اساس مایع غالب بدنشان به چهار نوع تقسیم می‌شوند:
بلغمی
دموی
صفرایی
سودایی
هر ماده غذایی بر اساس نوع بدن انسان تاثیر متفاوتی بر متابولیسم بدن انسان دارد.
ایرانی ها هنگام تهیه غذای ایرانی سعی می کنند با در نظر گرفتن تیپ های بدنی، تعادلی بین سردی و گرمی غذاها حفظ کنند.
مایعات غالب متفاوتی در بدن وجود دارد. هر ترکیب تاثیر متفاوتی روی بدن دارد. با توجه به آنچه گفته شد، برخی از غذاها ممکن است برای برخی افراد مشکل جدی ایجاد کنند در حالی که هیچ تاثیری بر برخی دیگر ندارند.
نکته جالب دیگر در مورد طبع غذاها این است که نه تنها هر غذای مخلفات خاص خود را دارد، بلکه حتی در هر آب و هوا و درجه حرارت، غذاها و میان وعده‌های خاصی وجود دارد که به تعادل بدن کمک می‌کند.
غذاهای با طبع گرم معمولاً در هوای سرد برای گرم نگه داشتن بدن و جلوگیری از ابتلا به بیماری ها مصرف می شود و غذاهای طبع سرد در فصول گرم سال مصرف می شود تا از گرمازدگی و مشکلاتی که اغلب ناشی از هوای گرم است جلوگیری شود.
مواد غذایی طبع سرد و تر
| خیار | سفیده تخم‌مرغ | انگور |
| جو | گریپ فروت | رازک |
| لیمو | کاهو | ازگیل |
| ماش | قارچ | پرتقال |
| گلابی | خرمالو | نعناع |
| انواع آلو | تربچه | توت فرنگی |
| روغن کنجد | اسفناج | زرشک (سرد و خشک) |
| نارنگی | گوشت گاو و گوساله | سرکه |
| چای سیاه | چغندر | ماهی |
| برنج | مرغ | سیب زمینی |
| کیوی | پنیر توفو | گوجه فرنگی |
| عدس | هندوانه | گندم |
| کدو تنبل | --- | --- |
مواد غذایی طبع سرد و خشک
| سیرابی | قلوه | ازگیل |
| ارزن | انار ترش | آبغوره |
| آلبالو ترش | بارهنگ | باقلا خشک |
| بالنگ | برنج | بلوط |
| به ترش | تاجریزی | تخم بارهنگ |
| ترشک | تمر هندی | تمشک |
| چغاله بادام | ذرت | روغن ذرت |
| روغن کانولا | ریواس | زرشک |
| زالزالک | زغال اخته | سرکه بالزامیک |
| سرکه | سرکه برنج | سرکه سیب |
| زیتون نارس | سماق | سنجد |
| سیب ترش | شاه بلوط | شاه توت |
| برگ شاهدانه | شنگ | عدس |
| عرق خارخاسک | عرق شاهتره | غوره |
| غازیاغی | قره قروت | قهوه |
| کشک | کنار | گریپ فروت |
| گشنیز | گلابی ترش | گوجه سبز |
| لیمو ترش | لیمو عمانی | ماش |
| نارنج | نشاسته | جو دوسر |
غذاهای با طبع سرد
| ماکارونی | لازانیا | میرزا قاسمی |
| الویه | حلیم بادمجان | کشک بادمجان با کشک زیاد |
| املت با گوجه | دلمه ی فلفل و گوجه | خورش کدو |
| آلو اسفناج | بامیه | ریواس |
| مرغ ترش | استانبولی | ماش پلو |
| عدس پلو | باقلا پلو | زرشک پلو |
| رشته پلو | آلبالو پلو | کلم پلو |
| لوبیا پلو | کوفته برنجی | کوکو سیب زمینی |
| کتلت | آش ساده | آش دوغ |
| سوپ جو | سوپ رشته فرنگی | شیر برنج |
| سوپ شیر | عدسی | آش اوماج |
| کباب ترکی | ژامبون گوشت | ژامبون مرغ |
| سوسیس | کالباس | همبرگر |
| جوجه کباب | فلافل ذرت | خوراک لوبیا سبز |
| املت با فلفل سبزو قارچ | بورانی | باقلا قاتق |
| بستنی میوه ای | سالاد کاهو خیار گوجه | نوشابه های گازدار |
| ماءالشعیر ساده | ماءشعیر میوه ای | ---- |
