از آنجا که کنترل اختلال دو قطبی نیاز به درمان های دارویی دارد که ممکن است روی سلامت جنین به خصوص در سه ماهه اول اثر بگذارد و از سویی دیگر قطع خودسرانه مصرف داروها در بارداری میتواند باعث تشدید علایم بیماری شود، مادر باردار مبتلا به اختلال دو قطبی حتما باید تحت نظر پزشک قرار بگیرد.
اختلال دو قطبی (به انگلیسی:Bipolar disorder) به عنوان بیماری افسردگی شیدایی شناخته می شود. فردی که دچار اختلال دو قطبی است دچار نوسانات خلقی شدید می شود که میتواند هفت ها یا ماه ها طول بکشد.
بیمار مبتلا به اختلال دوقطبی گاهی احساس شدید افسردگی دارد و گاهی احساس شادمانی بسیار زیاد ( شیدایی یا مانیا ) و گاهی خلق افسرده همراه با بیقراری و فعالیت بیش از اندازه ناشی از شیدایی را همزمان دارد.
شایع ترین سن ابتلا به بیماری دوقطبی یا مانیک دپرسیو سنین بین 20 -30 سالگی است ، زنان در این محدوده سنی در سن ازدواج و بارداری قرار دارند به همین دلیل یکی از سوالات پرتکرار خانواده های زنان مبتلا به اختلال دو قطبی در مورد بارداری است.
انواع اختلال دو قطبی Bipolar disorder
اختلال دو قطبی به سه دسته کلی تقسیم می شود که هر کدام الگوی رفتاری متفاوتی دارد.
اختلال دو قطبی نوع 1 : یک یا چند دوره شیدایی که میتواند به صورت حملات شدید جنون امیز شدید و خطرناک باشد و باعث بروز مشکلات قابل توجه در محیط کار یا محیط درسی یا روابط فردی شود.
اختلال دو قطبی نوع 2 : با تحریک پذیری و تغییرات در عملکرد همراه است ولی مشکلی برای روال عادی زندگی ایجاد نمی کند. در این نوع افراد به جای مانیای شدید دچار هایپومانیا هستند که خفیف است. دوره افسردگی معمولا طولانی تر از دوره های مانیای خفیف است.
اختلال دو قطبی نو 3 : در این حالت فرد دچار افسردگی همراه با بی قراری و فعالیت بیش از اندازه ناشی از شیدایی می شود که در واقع فرم خفیف اختلال و قطبی محسوب می شود ولی اختلالات خلقی ادواری همراه با مانیای خفیف و افسردگی میتواند مخل زندگی و بسیار مخرب باشد.
آیا زن مبتلا به اختلال دو قطبی میتواند باردار شود؟
بله ، از نظر قدرت باروری تفاوتی بین زنان مبتلا به دو قطبی و دیگران وجود ندارد . با وجود مصرف داروهای کنترل کننده بیماری مانیک دپرسیو امکان بارداری وجود دارد که البته بعد از بارداری فرد نیاز به مراقبت های بیشتری پیدا میکند.
بارداری اغلب باعث اختلال در خواب می شود و همین موضوع میتواند خلق مادران مبتلا به اختلال دو قطبی را تغییر بدهد.
برخی از مادران باردار به دلیل این که نگران جنین هستند به طور خودسرانه داروهایشان را قطع می کنند و همین اشتباه میتواند باعث شود که به خودشان صدمه بزنند.
بیش از نیمی از مادران دوقطبی سابقه مصرف مواد مخدر دارند و این اختلال را به نوزاد خودشان منتقل میکنند.
اثرات اختلال دو قطبی بر مادر و جنین
احتمال بروز بیماری در مادر باردار نسبتبه قبل از بارداری افزایش پیدا نمی کند.
عوارضی که در صورت عود بیماری میتواند برای مادر و جنین خطرساز باشد عبارتند از :
- بی خوابی
- بی قراری
- افزایش احتمال مصرف مواد مخدر ، الکل و سیگار
- رفتار پرخاشگرانه
- هذیان و توهم که میتواند احتمال بروز رفتارهای خطرناک و آسیب رساندن مستقیم به جنین را افزایش بدهد.
عوارض داروهای اختلال دو قطبی در بارداری
برای پیشگیری از عوارض احتمالی داروهای اختلال دو قطبی در بارداری بهتر است برای فرزند آوری برنامه ریزی قبلی داشته باشید و به پزشک خود اطلاع دهید تا قبل از بروز حاملگی داروها را به تدریج کم کرده و قطع نماید.
در صورت نیاز به شروع مجدد داروها ، در سه ماهه دوم باید تحت نظر پزشک دوباره داروهایتان را از سر بگیرید. در صورتی که در حال مصرف دارو ، باردار شدید باید با پزشک معالجتان برای قطع داروها تماس بگیرید. با این که قطع ناگهانی داروها خطر عود بیماری را افزایش میدهد ولی ترجیحا باید برای کاهش عوارض دارویی روی جنین ، در سه ماهه اول از مصرف داروها اجتناب کنید.
در صورت عود بیماری در سه ماهه اول بارداری با تجویز پزشک ، برای کنترل میتوان از سرترالین ، لاموتریژین ، ولانزاپین ، فلاکستین یا الکتروشوک استفاده کنید.
برای کنترل مرحله افسردگی مانیک دپرسیو داروهای متعددی استفاده می شود از جمله :
داروهای ضد افسردگی مانند : سرترالین ، فلاکستین ، سیتالوپرام
داروهای تنظیم کننده خلق مانند : لیتیوم ، کاربامازپین ، والپروات سدیم ، لاموتریژین
الکتروشوک
با وجودی که خطرناک بودن این داروها از نظر علمی به اثبات نرسیده است ولی روانپزشکان در سه ماهه اول بارداری که احتمال جهش ژنتیکی در جنین بالاست از تجویز این داروها خودداری میکنند.
مصرف لیتیوم در بارداری
در صورتی که به طور ناگهانی باردار شدید بهتر است برای قطع یا ادامه دادن مصرف لیتیوم با روان پزشک مشورت نمایید. با وجودی که لیتیوم جزو تثبیت کننده های خلقی بی خطر است ولی باید خطر احتمالی آن برای جنین یا خطر بازگشت افسردگی یا شیدایی در مادر مقایسه شود.
مصرف لیتیوم ممکن است در سه ماهه اول با تردید همراه باشد ولی بعد از هفته 26 بی خطر است.
در صورت مصرف لیتیوم نباید به نوزاد شیر بدهید.
روشهای درمانی بدون دارو برای اختلال دو قطبی در بارداری
روان درمانی یکی از روشهای مهم برای درمان اختلال دو قطبی است ، در دوران بارداری برای کنترل بیماری بدون دارو میتوانید از روش های زیر استفاده کنید.
گروه درمانی : بیمارانی که وضعیت مشابه دارند در یک گروه با هم ارتباط برقرار می کنند و میتوانند از نظر روحی یکدیگر را حمایت کنند.
خانواده درمانی : جلسات مشاوره خانوادگی که منجر به کاهش استرس در خانواده می شود.
ماساژ درمانی : ماساژ به تسکین استرس و اضطراب کمک کرده و به شدت علایم بیماری را کاهش میدهد.
یوگا : یوگا ورزشی است که می تواند به کاهش افسردگی و نوسانات خلقی کمک کند و تنش های جسمی و روحی را کاهش دهد.
طب سوزنی : برای کاهش علایم افسردگی میتوانید از طب سوزنی روی صورت استفاده کنید.
الکتروشوک درمانی : در این روش برای کنترل خلق و خو به جای مصرف دارو جریان الکتریکی از طریق مغز به بدن منتقل می شود و با تاثیری که بر تغییرات شیمیایی مغز می گذارد منجر به بهبود خلق و خو می شود. معمولا روانپزشکان ترجیح میدهند در دوران بارداری به جای مصرف دارو از الکتروشوک استفاده کنند که مطمئن باشند خطری جنین را تهدید نمی کند.
