روند طبیعی بارداری باید همراه با افزایش وزن باشید به خصوص از سه ماهه دوم که جنین شروع به رشد میکند ، وزن گیری مناسب نقش مهمی در رشد و سلامت جنین دارد و هر گونه کاهش وزن بی دلیل در بارداری میتواند زنگ خطری برای سلامت مادر و جنین باشد.
وزن گیری مناسب در بارداری نقش مهمی در سلامت و رشد مناسب جنین دارد.
معمولا تصور همه از دوران بارداری ، افزایش وزن همزمان با رشد جنین است ولی برخلاف عقیده همگانی ، کاهش وزن دراوایل بارداری هم شایع است که البته اگر زودگذر و کوتاه مدت باشد ، نگران کننده نیست.
ولی در صورتی که کاهش وزن ادامه دار باشد و به سه ماهه دوم بارداری برسد نیاز به درمان دارد. کاهش وزن غیر طبیعی به خصوص بعد از گذشت سه ماهه اول نیاز به درمان و مراقبت های پزشکی دارد. به همین د لیل پزشک در دوران بارداری میزان افزایش وزن و کاهش وزن مادر بارداری را پیگیری میکند.
دلایل کاهش وزن در بارداری
در اوایل بارداری که جنین خیلی کوچک است و نیاز زیادی به کالری و مواد مغذی ندارد به دلیل تهوع صبحگاهی و بی اشتهایی احتمال کمی کاهش وزن ناخواسته وجود دارد. که در سه ماهه دوم با بازگشت اشتها، این کاهش وزن باید به سرعت جبران شود.
بارداری در اغلب زنان ( حدود 70 – 80 درصد ) با تهوع صبحگاهی همراه است و باعث میشود که زنان سبک تغذیه شان را تغییر دهند و به سمت سبک تغذیه سالم بروند که منجر به کاهش وزن در اوایل بارداری خواهد شد.
تغییرات اساسی هورمونی در بدن مادران باردار عامل اصلی تهوع صبحگاهی است که میتواند با علایمی از جمله خستگی ، حالت تهوع ، استفراغ ، کاهش اشتها و حساسیت به بوها همراه باشد. کاهش اشتهای زنان معمولا تا هفته 14 بارداری بهبود پیدا کرده و به صورت طبیعی افزایش وزن باید شروع شود.
البته کاهش وزن در برخی موارد و تحت نظارت پزشک برای خانم هایی که شاخص توده بدنی آن ها 30 و بالاتر است توصیه میشود.
کاهش وزن بارداری به دلیل استفراغ شدید
در برخی موارد تهوع صبحگاهی به بیماری استفراغ شدید بارداری ( به انگلیسی : Hyperemesis Gravidarum ) تبدیل میشود که در اینصورت زنان علایم شدیدتر و کاهش وزن بیشتری دارند که نیاز به درمان های سرپایی یا بستری خواهند داشت.
این بیماری با تهوع و استفراغ شدید همراه است که منجر به کم آبی شدید بدن و ناتوانی در خوردن غذا میشود و احتمال کاهش وزن 5 درصدی وجود دارد. این بیماری در هفته 4 – 3 بارداری شروع شده و تا هفته 9 – 13 بارداری به اوج میرسد و اغلب زنان باردار در هفته 14 – 20 بهبود پیدا میکنند.
روش های درمانی مرسوم معمولا داروهای خوراکی ، تزریق سرم و تزریق داروهای داخل وریدی برای جایگزین کردن الکترولیت و مایعات از دست رفته بدن است.
کاهش وزن در بارداری ضرر دارد بنابراین استراحت بیشتر ، درمان های گیاهی و رژیم غذایی مغذی برای این بیماران توصیه میشود.
سایر دلایل کاهش وزن در بارداری
اگر کاهش وزن در بارداری ناخواسته باشد و به دلیل حالت تهوع و بیماری صبحگاهی، تغییر رژیم غذایی ، اختلال غذا خوردن ، دسترسی نداشتن به مواد غذایی مناسب یا رژیم سخت گیرانه ، نباشد بویژه در صورتی که ناگهانی اتفاق بیوفتند میتواند نگران کننده باشد . از آنجا که کاهش وزن در بارداری ضرر دارد ، باید برای پیدا کردن علت به پزشک مراجعه کرد تا دلیل کاهش وزن ناگهانی تشخیص داده شده و درمان شود.
دلیل اصلی کاهش وزن در دوران بارداری کم اشتهایی ، تهوع ، استراحت کم و فعالیت زیاد ، کاهش جذب مواد مغذی به دلیل عفونت یا عادتهای رفتاری غلط است. که میتوان با اصلاح عادت های غلط و تجویز ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن این مشکل را تا حدودی جبران کرد.
سایر علت های کاهش وزن در بارداری عبارتند از :
عفونت
سرطان
اختلال روانی
مصرف مواد مخدر
دیابت که تشخیص داده نشده است
بیماری های مزمن
به هم خوردن تعادل غدد درون ریز
پرکاری تیروئید
بیماری گوارشی
ناهنجاری نورولوژیک
اختلال خود ایمنی
اختلال اشتها
چرا کاهش وزن در بارداری نگران کننده است؟
آیا کاهش وزن در بارداری خطرناک است ؟ بعد از گذر از سه ماهه اول ، افزایش وزن تدریجی مادر برای سلامتی جنین و ذخیره چربی برای حمایت از جنین در حال رشد ، زایمان و دوران شیردهی ضروری است.
رشد مطلوب جنین وابسته به مصرف کالری و مواد مغذی کافی توسط مادر است، با این وجود جنین میتواند از ذخایر چربی بدن مادر نیز استفاده کند.
عوارض کاهش وزن در بارداری
آیا کاهش وزن در بارداری خطرناک است ؟ به طور کلی کاهش وزن در بارداری با افزایش خطر احتمال زایمان زودرس و کاهش وزن جنین ( وزن کمتر از 2.5 کیلوگرم ) هنگام تولد همراه است.
نوزادی که زودتر از اتمام هفته 37 بارداری به دنیا بیاید به عنوان نوزاد زودرس میشناسند. نوزادانی که در بدو تولد وزنشان کم است یا زودرس متولد میشوند به دلیل این که رشدشان کامل نشده است مستعد بیماری و ناهنجاری های مختلف هستند.
مادران کم وزن معمولا با کمبود دریافت ویتامین و مواد مغذی لازم همراه هستند که میتواند بر سلامت جنین تاثیر گذاشته و با ایجاد نقص های مادرزادی در رحم همراه باشد.
کم خونی دوران بارداری جزو شایع ترین مشکلات مادران باردار لاغر است.
برخی مطالعات نشان داده است در زنانی که شاخص توده بدنی بالای 30 دارند ممکن است کاهش وزن بارداری فوایدی برایشان داشته باشد ولی در مواردی که BMI کمتر از 30 باشد میتواند منجر به خطر تولد نوزاد کوچک و کم وزن شود.
کاهش وزن متوسط برای زنانی که دچار چاقی هستند میتواند خطر ابتلا به بیماری هایی از جمله پره اکلامپسی و دیابت را کاهش دهد. از سویی دیگر مانع از بزرگ شدن بیش از حد نوزاد و بالا رفتن وزن نوزاد و سزارین اورژانسی میشود. با این وجود کاهش وزن در بارداری به جز زنانی که BMI بالاتر است 35 دارند میتواند برای جنین عوارض داشته بشد.
نکات لازم برای افزایش وزن در بارداری
بر اساس توصیه آکادمی ملی پزشکی ، مقدار افزایش وزن کلی در بارداری باید با توجه به شاخص توده بدنی فرد قبل از بارداری تعیین شود.
BMI کمتر از 18.5 ( کمبود وزن ) افزایش وزن 28 – 40 پوند مجاز است.
BMI بین 24.9 – 25 ( عادی ) 25 – 35 پوند
BMI بین 25 – 29.9 ( اضافه وزن ) 15 – 25 پوند
BMI بین 30 – 34.9 ( چاق ) 11 – 20 پوند
BMI بالاتر از 35 ( خیلی چاق ) 11 – 20 پوند
مقدار افزایش وزن مجاز در بارداری در مواردی که بارداری دوقلو یا چند قلو باشد، افزایش پیدا میکند.
پیشگیری از کاهش وزن در بارداری
مصرف وعده های غذایی کوچک و مغذی که بتواند با وجود حالت تهوع کالری و مواد مغذی مورد نیاز بدن را تامین کند.
مشورت با متخصص تغذیه که بتواند با توجه به نیازهای غذایی فردی و کالری مورد نیاز اختصاصی شما ، رژیم غذایی مناسب برایتان تجویز کند و روش های خوراکی باری کاهش علایم تهوع صبحگاهی را به شما آموزش دهد.
مصرف داروهای ضد تهوع یا ضد افسردگی یا ضد تیروئید در صورت لزوم
خانم های باردار به طور متوسط برای افزایش وزن نیاز به دریافت 340 – 450 کالری روزانه در سه ماه دوم و سوم بارداری دارند که باید این کالری را از ترکیب پروتئین های بدون چربی ( گوشت ، آجیل ، دانه ها ، تخم مرغ ف حبوبات ، لبنیات ) کربوهیدرات ها ( میوه ، سبزیجات و غلات کامل و خشکبار ) و مقدار کمی چربی تامین کنند.
نوشیدن آب زیاد به ویژه برای کاهش حالت تهوع مفید است.
عدم دریافت مواد مغذی و انرژی زا توسط مادر باعث میشود که تمام پروتئین دریافتی به مصرف تولید انرژی بدن برسد بنابراین افزودن مواد قندی ، نشاسته و چربی به رژیم غذایی مادر باردار برای تامین انرژی بدن و افزایش وزن اهمیت زیادی پیدا میکند از جمله :
لبنیات پرچرب ، ماست ، شیر و پنیر پرچرب
مصرف بیشتر نان ، ماکارونی و برنج در وعده های غذایی
مصرف بیشتر سیب زمینی در وعده های غذایی یا میان وعده ها
مصرف عسل ، خرما ، شیره انگور ، مربا ، خامه ، ارده و حلوای کنجد به عنوان صبحانه
مصرف حداقل دو میان وعده که باید شامل بیسکویت های سبوس دار، کیک ، کلوچه ، نان و پنیر یا شیرپاستوریزه پرچرب باشد.
مصرف بستنی به عنوان میان وعده
مصرف روغن زیتون به همراه سالاد
مصرف دسر بعد از غذا
