به گفته استاندار اصفهان در این استان بیش از ۱۰۰ مدرسه تخلیه شده است. اکثریت این دانش‌آموزان از اقشار کم‌درآمد هستند که پس از مشکلات آموزش مجازی در دوران کرونا، حالا باید با چالش فرونشست زمین و تخلیه و تخریب مدارس دست و پنجه نرم کنند.
برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی سال به سال دشت‌های ایران را فقیرتر می‌کند و بر گستره فرونشست زمین در کشور می‌افزاید. نرخ فرونشست زمین در ایران بیش از ۵ برابر متوسط جهانی است و از ۶۰۹ دشت کشور حدود ۴۷۰ دشت دچار فرونشست زمین شده است. در این میان استان اصفهان وضعیتی بسیار بحرانی دارد چرا که آمار نرخ سالانه فرونشست زمین در این استان بیش از ۱۸ سانتیمتر است.
به گفته مدیرکل سازمان زمین شناسی اصفهان در استان اصفهان ۳۵ دشت وجود دارد که از این تعداد ۲۷ دشت ممنوعه و ۱۰ دشت از این ۲۷ دشت ممنوعه بحرانی است. تنها ۸ دشت آزاد در اصفهان وجود دارد که بیشتر در مناطق شرقی استان است. در این هشت دشت آزاد نیز به دلیل کیفیت بسیار پایین آب آبخوان‌ها و یا حفر چاه‌ها که عامل اصلی از بین رفتن آبخوان‌ها است فرونشست کمی مشاهده می‌شود.
زمین‌های کشاورزی، ساختمان‌ها و زیرساخت‌های شهری و ابنیه‌های تاریخی مستقیما تحت تاثیر فرونشست در استان اصفهان قرار گرفته‌اند. هفته گذشته استاندار اصفهان خبر از تخلیه ۱۰۰ مدرسه در این استان به دلیل فرونشست زمین داد. عمده این مدارس ساختمان‌های فرسوده و فاقد استحکام کافی دارند و بخش زیادی از دانش‌آموزانی که در آن مشغول به تحصیل بوده‌اند از اقشار کم‌درآمد و فرودست هستند.
پس از همه‌گیری کرونا تحصیل دانش‌آموزان در مناطق محروم به دلیل مجازی شدن آموزش و عدم دسترسی به امکانات آموزشی از قبیل گوشی‌های همراه دچار مشکل جدی شد. حال پس از حضوری شدن مدارس، آموزش دانش‌آموزان این چنین تحت‌الشعاع فرونشست زمین قرار گرفته است. فرونشست زمین شهرها و روستاها را نسبت به زلزله آسیب‌پذیرتر می‌کند، از همین رو احتمال زلزله در مدارسی که ساختمان آن‌ها تحت تاثیر فرونشست زمین قرار گرفته اما تخلیه نشده از فاجعه‌ای تلخ خبر می‌دهد. درباره این موضوع با بهرام نادی، عضو کارگروه فرونشست زمین اصفهان گفت‌وگو کرده‌ایم.
وضعیت مدارس تخلیه شده در اثر فرونشست زمین در استان اصفهان چگونه است؟
دشت اصفهان-برخوار شامل شهرهایی همچون اصفهان، دولت آباد، حبیب آباد، گز، شاهین شهر و... است که جمعیت ساکن در آن بیش از ۲.۵ میلیون نفر است. برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی منجر به فرونشست زمین در این دشت با حداکثر نرخ ۱۸.۵ سانتیمتر در سال ۱۴۰۰ شده است. بیشترین نرخ فرونشست در مناطق شمالی اصفهان و نواحی ۴ و ۵ آموزش و پرورش رخ داده است که جمعیت آن را اقشار کم‌درآمد و مهاجرین تشکیل می‌دهد. به گفته استاندار اصفهان تاکنون ۱۰۰ مدرسه در استان به دلیل فرونشست زمین تخلیه شده و سازمان نوسازی و تجهیز مدارس استان اصفهان در حال بررسی و شناسایی مدارس تخریبی ناشی از فرونشست در استان است.
مشکل عمده مدارس استان اصفهان در این زمینه به دو بخش تقسیم می‌شود. بخش اول مرتبط با ۱۰ هزار مدرسه تخریبی استان اصفهان و بخش دوم نیز عدم توجه کافی به احداث فضاهای آموزشی، فرهنگی در مسکن مهر، شهرک‌های جدید و... است. مسکن مهر فولادشهر و شهرک اطشاران نمونه‌هایی از انبوه‌سازی و توسعه سریع مسکن بدون توجه به نیازهای اساسی زیرساخت‌های آموزشی محسوب می‌شود. با توجه به ارقام مذکور تلاش فراوان سازمان نوسازی و خیرین محترم مدرسه‌ساز در ساخت ۴۷۰ مدرسه در استان اصفهان در سال ۱۴۰۰ هم نمی‌تواند کمبود فضای آموزشی در شهرک‌های جدید، مسکن مهر و مدارس تخریبی را برطرف کند.
عامل اصلی فرونشست زمین در این منطقه چیست؟
عامل اصلی فرونشست در دشت اصفهان-برخوار وجود ۴۸۵۴ چاه مجاز با برداشت سالیانه ۲۸۶ میلیون متر مکعب، ۱۴۹۰چاه غیرمجاز با برداشت سالیانه ۲۹ میلیون متر مکعب با مجموع ۳۱۵ میلیون متر مکعب در سال و عدم تغذیه آبخوان به دلیل عدم جریان آب سطحی در زاینده‌رود است. حتی در صورت حذف یارانه آب و قیمت‌گذاری جهانی با میانگین هر متر مکعب آب معادل ۲.۲ دلار، اقتصاد آب‌محور به مفهوم نابود شدن شهر، مدارس، کشاورزی، تهدید امنیت غذایی و بر هم زدن آرامش روحی و روانی جامعه به ازای ۷۰۰ میلیون دلار درآمد در سال است.
آیا پدیده فرونشست زمین منجر به افزایش مهاجرت و جابه‌جایی در استان و به بیرون از استان شده است؟
در حال حاضر تعدادی از مردم اصفهان به سمت مناطق شمالی کشور و به استان‌های گیلان و مازندران مهاجرت کرده‌اند چرا که نمی‌دانند در آینده وضعیت آب و تبعات فرونشست زمین چه خواهد بود. اما همین مهاجرت به استان‌های مازندران و گیلان هم منجر به افزایش ویلاسازی و در نتیجه تخریب جنگل‌ها و اکوسیستم مناطق شمالی می‌شود. هرچند شهر اصفهان و شهرها و شهرک‌های اطراف آن مثل فولادشهر و بهارستان از مناطق مهاجرپذیر محسوب می‌شوند و بارگذاری جمعیتی دارند. این بارگذاری مهاجرتی نیز فشار بر منابع آب و خاک را بیشتر کرده و به فرونشست زمین سرعت می‌دهد.
